การประเมินผลโครงการส่งเสริมสุขภาพด้วยศาสตร์การแพทย์แผนไทย จังหวัดลำปาง: 3S Anti-Aging

บทคัดย่อ

บทนำและวัตถุประสงค์: การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินผลการดำเนินงานของโครงการ 3S Anti-Aging (Style-Smile-Smart Lampang Anti-Aging Program) ซึ่งเป็นโครงการส่งเสริมสุขภาพกลุ่มก่อนสูงวัยและผู้สูงอายุด้วยศาสตร์การแพทย์แผนไทยในจังหวัดลำปาง โดยใช้กรอบแนวคิด CIPP Model (Context, Input, Process, Product) เพื่อวิเคราะห์ความเหมาะสมของบริบท ปัจจัยนำเข้า กระบวนการดำเนินงาน และผลผลิตของโครงการ

ระเบียบวิธีศึกษา: การวิจัยใช้วิธีการแบบผสมผสาน (mixed methods) เก็บข้อมูลทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพจากกลุ่มตัวอย่างสองกลุ่ม คือ กลุ่มสหวิชาชีพได้แก่ แพทย์แผนไทย พยาบาลวิชาชีพ นักสาธารณสุข (26 คน) และกลุ่มประชาชนอายุ 55 ปีขึ้นไปที่เข้าร่วมวิจัยที่สหวิชาชีพจัดขึ้น (130 คน) วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติเชิงพรรณนา และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา บูรณาการข้อมูลทั้งสองประเภทภายใต้กรอบแนวคิด CIPP Model

ผลการศึกษา: พบว่า ด้านบริบท โครงการมีความสอดคล้องกับนโยบายและความต้องการในพื้นที่โดยเฉพาะอย่างยิ่งในจังหวัดลำปางซึ่งมีสัดส่วนผู้สูงอายุสูงที่สุดในประเทศ  กิจกรรมของโครงการสามารถประยุกต์กับกิจกรรมในชมรมผู้สูงอายุที่มีอยู่เดิมในพื้นที่ได้ ด้านปัจจัยนำเข้า กลุ่มสหวิชาชีพที่ผ่านการอบรมสามารถถ่ายทอดองค์ความรู้ไปสู่ชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ถึงแม้จะมีข้อจำกัดได้แก่ บุคลากรไม่เพียงพอ ภาระงานมาก ปัญหาการประสานงานและงบประมาณ ด้านกระบวนการ หลังจากการอบรม กลุ่มสหวิชาชีพสามารถจัดตั้งศูนย์ชะลอวัยในพื้นที่ได้ครบทั้ง 13 อำเภอ รวม 60 ศูนย์ และจัดกิจกรรม 57 ครั้งในช่วงปีงบประมาณ 2566-2567 มีกลุ่มเป้าหมายร่วมกว่า 5,640 คน กิจกรรมที่ได้รับความนิยม ได้แก่ การออกกำลังกายด้วยตาราง 9 ช่อง การนวดหน้า การออกกำลังกายด้วยยางยืด อาหารสมุนไพร และการใช้สมุนไพรบำรุงผิว ด้านผลผลิตและผลลัพธ์ โครงการสามารถพัฒนาเครือข่ายบริการสุขภาพที่เข้าถึงได้ง่าย ผ่านศูนย์ชะลอวัยที่จัดตั้งขึ้นตามรูปแบบการบูรณาการส่งเสริมสุขภาพด้วยศาสตร์การแพทย์แผนไทย ส่งผลให้ผู้เข้าร่วมวิจัยในพื้นที่มีความรู้และความสนใจในการใช้แพทย์แผนไทยในการดูแลสุขภาพเพิ่มขึ้น อย่างไรก็ตาม ยังไม่เห็นผลกระทบที่ชัดเจนต่อจำนวนการรับบริการด้านแพทย์แผนไทยในระบบสุขภาพ

อภิปรายผล: โครงการนี้ใช้กลยุทธ์พัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพด้านแพทย์แผนไทยในกลุ่มสหวิชาชีพ เพื่อสร้างรูปแบบการดำเนินงานแบบบูรณาการที่ยั่งยืนในการส่งเสริมสุขภาพ ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนา ได้แก่ การเพิ่มบุคลากรและนำเทคโนโลยีมาช่วยสนับสนุนงาน การจัดสรรงบประมาณและทรัพยากรอย่างเหมาะสม การปรับปรุงสถานที่จัดกิจกรรมให้เหมาะสม การเพิ่มความยืดหยุ่นในตารางเวลา และการพัฒนาการประสานงานระหว่างหน่วยงาน

ข้อสรุปและข้อเสนอแนะ: โครงการ 3S Anti-Aging สะท้อนให้เห็นรูปแบบการบูรณาการศาสตร์การแพทย์แผนไทยกับการส่งเสริมสุขภาพแบบองค์รวมเพื่อเตรียมความพร้อมด้านสุขภาพให้แก่ประชาชนก่อนเข้าสู่สูงวัย และวัยสูงอายุที่เป็นรูปแบบการทำงานร่วมกันระหว่างกลุ่มสหวิชาชีพ และเป็นภาพรวมของทั้งจังหวัด ซึ่งสามารถนำไปพัฒนาโครงการขยายผลสู่พื้นที่อื่นได้