การศึกษาเปรียบเทียบประสิทธิผลของยาธาตุอบเชยกับยาขมิ้นชันในผู้ป่วยที่มีอาการท้องอืด

บทคัดย่อ

บทนำและวัตถุประสงค์ อาการท้องอืดเป็นอาการที่พบได้บ่อยและมีอุบัติการณ์สูงถึงร้อยละ 50 ที่พบในโรคของระบบทางเดินอาหารของผู้ป่วยที่มาพบแพทย์ ยาขมิ้นชันและยาธาตุอบเชยเป็นยาในบัญชียาหลักแห่งชาติด้านสมุนไพรที่มีข้อบ่งใช้สำหรับบรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ในบัญชีรายการยาพื้นฐาน ซึ่งหมายถึงรายการยาที่ผู้ประกอบวิชาชีพสั่งใช้ได้โดยทั่วไป การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อเปรียบเทียบประสิทธิผลในการบรรเทาอาการท้องอืด ความปลอดภัย และความพึงพอใจของยาธาตุอบเชยและยาขมิ้นชันในผู้ป่วยที่มีอาการท้องอืด

วิธีการศึกษา การศึกษานี้เป็นการวิจัยแบบกึ่งทดลอง (quasi–experimental research) เปรียบเทียบสองกลุ่มวัดผลก่อนและหลังการทดลอง (pretest–posttest two–groups design) ในผู้ป่วยที่มีอาการท้องอืด ที่มารับการรักษา ณ โรงพยาบาลท่าโรงช้าง จังหวัดสุราษฎร์ธานี จำนวน 60 ราย โดยได้รับการแบ่งกลุ่มแบบสุ่ม แบ่งเป็นกลุ่มทดลอง (ได้รับยาธาตุอบเชย) และกลุ่มควบคุม (ได้รับยาขมิ้นชัน) โดยให้ผู้ป่วยรับประทานยาธาตุอบเชย ครั้งละ 15 มิลลิลิตร หรือ ยาขมิ้นชัน ครั้งละ 2 แคปซูล วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร เช้า กลางวัน และเย็น นาน 1 สัปดาห์ ประเมินผลของการศึกษาจากข้อมูลปัจจัยส่วนบุคคล ความรุนแรงของอาการอาหารไม่ย่อยและความปลอดภัยจากการใช้ยา โดยใช้แบบประเมิน Severity of Dyspepsia Assessment (SODA) และการประเมินความพึงพอใจด้านการให้บริการและการใช้ยาด้วยแบบประเมิน 10 ข้อ

ผลการศึกษา 1) ด้านความรุนแรงของอาการต่าง ๆ เมื่อเปรียบเทียบความแตกต่างของคะแนนเฉลี่ยระดับอาการปวดท้อง อาการท้องอืด และอาการอื่นที่ไม่เกี่ยวข้องกับอาการปวดท้อง ภายในกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ ก่อนและหลังการทดลอง พบว่ามีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.001) แต่เมื่อเปรียบเทียบความแตกต่างของคะแนนเฉลี่ยระดับอาการปวดท้องระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ ก่อนและหลังการทดลอง พบว่าไม่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.116 และ p = 0.916) 2) ด้านความปลอดภัยภายหลังจากการใช้ยาธาตุอบเชยและยาขมิ้นชัน พบว่ากลุ่มทดลองที่ได้รับยาธาตุอบเชย มีผู้ป่วยจำนวน 7 ราย ที่มีอาการไม่พึงประสงค์ ส่วนกลุ่มเปรียบเทียบที่ใช้ยาแคปซูลขมิ้นชัน มีผู้ป่วยจำนวน 13 ราย ที่มีอาการไม่พึงประสงค์ โดยทั้ง 20 ราย มีอาการไม่พึงประสงค์เพียงอาการเดียว 3) ด้านความพึงพอใจ เมื่อวิเคราะห์อัตราส่วนของผู้ป่วยที่มีอาการไม่พึงประสงค์ระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ พบว่าไม่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.1) โดยอาการไม่พึงประสงค์ที่พบมากที่สุดในกลุ่มทดลองที่ได้รับยาธาตุอบเชย ได้แก่ ท้องผูก จำนวน 3 ราย คิดเป็นร้อยละ 10 รองลงมา ได้แก่ อาการคลื่นไส้ ง่วงนอน หิวบ่อย และเรอบ่อย จำนวนเท่ากัน คิดเป็นร้อยละ 3.33 ส่วนในกลุ่มที่ได้รับยาขมิ้นชัน พบอาการเรอบ่อยมากที่สุด จำนวน 5 ราย คิดเป็นร้อยละ 16.67 รองลงมา ได้แก่ อาการหิวบ่อย คิดเป็นร้อยละ 13.33 และเมื่อเปรียบเทียบความแตกต่างของคะแนนเฉลี่ยความพึงพอใจภายหลังการให้บริการและการใช้ยา พบว่าทั้งสองกลุ่มมีความพึงพอใจในระดับสูง แต่ไม่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.916)

อภิปรายผล การวิเคราะห์ประสิทธิผลของยาธาตุอบเชยและยาขมิ้นชันในการบรรเทาความรุนแรงของอาการท้องอืด อาการปวดท้อง และอาการอื่น ๆ ตามแบบประเมิน SODA พบว่ามีประสิทธิผลและความพึงพอใจไม่แตกต่างกัน ส่วนอาการไม่พึงประสงค์ในทั้งสองกลุ่มพบน้อยและสามารถหายได้เอง

ข้อสรุปและข้อเสนอแนะ ยาธาตุอบเชยมีประสิทธิผลและความปลอดภัยในการบรรเทาความรุนแรงของอาการท้องอืด อาการปวดท้อง และอาการอื่นที่ไม่เกี่ยวข้องกับอาการปวดในผู้ป่วยที่มีอาการท้องอืดได้ไม่แตกต่างจากยาแคปซูลขมิ้นชัน ในอนาคตควรมีการศึกษาวิจัยเปรียบเทียบประสิทธิผลและความปลอดภัยของยาธาตุอบเชยในการบรรเทากลุ่มอาการผิดปรกติของทางเดินอาหารส่วนบน (functional dyspepsia) เทียบกับยาแคปซูลขมิ้นชัน ซึ่งเป็นข้อบ่งใช้ใหม่ของยาขมิ้นชันในบัญชียาหลักแห่งชาติ