การศึกษาภูมิปัญญาหมอพื้นบ้านไทยในการรักษาโรคเลือดโรคลม: กรณีศึกษาหมอลินทร์ สิทธิพล อำเภอท้ายเหมือง จังหวัดพังงา

บทคัดย่อ

หมอพื้นบ้านนับเป็นผู้สืบทอดกระบวนการรักษาที่มีความเกี่ยวข้องกับวิถีชีวิต ความเชื่อ ประเพณีและวัฒนธรรมของคนในท้องถิ่น การศึกษาเชิงคุณภาพนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญาการรักษาโรคเลือดโรคลมของหมอลินทร์ สิทธิพล หมอพื้นบ้านอำเภอท้ายเหมือง จังหวัดพังงา ทำการรวบรวมข้อมูลภูมิหลังการเป็นหมอพื้นบ้าน หลักการและแนวทางการรักษา รวมทั้งตำรับยาที่ใช้รักษา โดยใช้แบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง (semi-structured interview) ร่วมกับการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก (in-depth interview) จากการศึกษาพบว่า หมอลินทร์ สิทธิพล สืบทอดภูมิปัญญามาจากบรรพบุรุษ แนวคิดเกี่ยวกับโรคเลือดโรคลมเกิดจากภาวะไม่สมดุลของธาตุทั้ง 4 ในร่างกาย กระบวนการรักษาเริ่มจากการซักประวัติ การสังเกตลักษณะภายนอก และมีการตรวจความเย็นบริเวณปลายนิ้ว เพื่อประเมินอาการไข้ จากนั้นทำการจ่ายยาสมุนไพรร่วมกับบริกรรมคาถา “อาการ 32” รวบรวมตำรับยาได้ 19 ตำรับ จำแนกตาม 16 โรค/อาการ [โรคเลือด (ประจำเดือนผิดปกติ) โลหิตจาง ไข้ทับระดู ไข้หน้าไฟ โรคลม (วัยทอง) ไข้เพื่อเลือดเพื่อลม ตกขาว ไข้ตานซาง ไข้ดีซ่าน ท้องผูก ท้องอืด ผื่นเม็ด ไฟลามทุ่ง ฟกช้ำ หอบหืด และอาการอ่อนล้า] โดยการศึกษานี้แสดงให้เห็นถึงองค์ความรู้ของหมอพื้นบ้านที่มีการสืบทอดผ่านกระบวนการลองผิดลองถูกจนกลายเป็นภูมิปัญญาการรักษาโรคที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์