ประโยชน์และความปลอดภัยของตำรับยาศุขไสยาศน์ในผู้ป่วยที่มีภาวะนอนไม่หลับ
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
ตำรับยาศุขไสยาศน์เป็นตำรับยาหลวงขนานที่ 44 ที่บันทึกไว้ในตำราพระโอสถพระนารายณ์ มีส่วนประกอบ
ของสมุนไพรทั้งหมด 12 ชนิด 78 ส่วน โดยส่วนประกอบหลักเป็นใบกัญชา 12 ส่วน มีสรรพคุณแก้สรรพโรคทั้งปวง
หายสิ้น มีกำลังกินข้าวได้ นอนเป็นสุขนักแล การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินผลประโยชน์และความปลอดภัย
จากการใช้ตำรับยาศุขไสยาศน์ในผู้ป่วยนอกที่มีภาวะนอนไม่หลับที่มารับบริการ ณ คลินิกหางกระรอก โรงพยาบาล
พระอาจารย์ฝั้น อาจาโร ด้วยการวิจัยเชิงสังเกตแบบไปข้างหน้า (prospective observational study) ในผู้ป่วยนอกที่มา
รับการรักษาภาวะนอนไม่หลับที่ได้รับการตรวจและประเมินจากแพทย์แผนปัจจุบันและแพทย์แผนไทยแล้วว่าควรได้
รับการรักษาด้วยตำรับยาศุขไสยาศน์ จำนวน 60 คน ระหว่างเดือนมิถุนายน 2563-ธันวาคม 2563 กลุ่มตัวอย่างได้รับ
ตำรับยาศุขไสยาศน์ขนาดบรรจุซองละ 2 กรัม รับประทานครั้งละ ½-1 ซอง โดยผสมผงยากับน้ำผึ้งรวงหรือน้ำต้มสุก
วันละ 1 ครั้ง ก่อนนอน ติดต่อกัน 4 สัปดาห์ หลังจากนั้นในวันที่ 7, 14, 21 และ 28 ของการรักษา ให้กลุ่มตัวอย่างกลับ
มาติดตามผลการรักษาเพื่อประเมินภาวะการนอนไม่หลับ คุณภาพการนอนหลับ คุณภาพชีวิตด้านสุขภาพ 5 มิติและ
ภาวะสุขภาพ และอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาด้วยแบบวัดความเครียดสวนปรุง กรมสุขภาพจิต (Suanprung
Stress Test: SPST-20), แบบประเมินคุณภาพการนอนหลับฉบับภาษาไทย (Thai version of the Pittsburgh Sleep
Quality Index: T-PSQI), แบบประเมินคุณภาพชีวิต (EQ-5D-5L) และแบบติดตามเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ (adverse
events) ตามลำดับ ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างร้อยละ 96.67 มีภาวะการนอนไม่หลับดีขึ้นหลังรับประทาน
ตำรับยาศุขไสยาศน์ มีคะแนนคุณภาพการนอนหลับเฉลี่ยเปรียบเทียบก่อนและหลังรับประทานตำรับยาศุขไสยาศน์
ลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ จาก 14.13 ± 2.29 คะแนน เป็น 6.47 ± 1.90 คะแนนตามลำดับ โดย 3 องค์ประกอบที่
มีคะแนนเฉลี่ยลดลงมากที่สุดได้แก่ 1) องค์ประกอบที่ 2 ระยะเวลาตั้งแต่เข้านอนจนกระทั่งหลับ 2) องค์ประกอบที่ 3
ระยะเวลาของการนอนหลับ และ 3) องค์ประกอบที่ 4 ประสิทธิผลการนอนหลับโดยปกติวิสัย คะแนนคุณภาพชีวิต
5 มิติและภาวะสุขภาพเฉลี่ยของกลุ่มตัวอย่างก่อนรับประทานตำรับยาศุขไสยาศน์เท่ากับ 0.821 ± 0.19 และ 83.43 ±
14.07 คะแนนตามลำดับ หลังรับประทานตำรับยาศุขไสยาศน์ ครบ 4 สัปดาห์ คะแนนคุณภาพชีวิต 5 มิติและภาวะ
สุขภาพเฉลี่ยมีค่าเท่ากับ 0.903 ± 0.11 และ 89.27 ± 11.45 คะแนน ซึ่งเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ อาการไม่พึง
ประสงค์จากการใช้ตำรับยาศุขไสยาศน์ที่พบมากที่สุด 3 อันดับแรก ได้แก่ อาการแสบร้อนกลางอก อาการเวียนศีรษะ
และอาการปากแห้ง คอแห้ง ผลการศึกษาที่ได้ชี้ให้เห็นว่าตำรับยาศุขไสยาศน์สามารถแก้ไขปัญหาภาวะการนอนไม่
หลับของกลุ่มตัวอย่างได้ดี โดยประเมินจากคะแนนคุณภาพการนอนหลับ คะแนนคุณภาพชีวิตด้านสุขภาพ 5 มิติและ
ภาวะสุขภาพที่ดีขึ้น รวมทั้งมีความปลอดภัยในกลุ่มตัวอย่างที่ใช้ยาอย่างต่อเนื่องเป็นระยะเวลา 1 เดือน
Article Details
เอกสารอ้างอิง
Closs SJ. Sleep. In: Alexander MF, Faweett JN, Runciman PJ, editors. Nursing practice: Hospital and home
– The adult. Edinburgh: Churchill Livingstone; 1999. p.743-56.
Ben DT, Lee TJ. Sleep duration, subjective sleep disturbance and associated factors among university students
in Korea. J Korea Med Sci. 2001;16:475-80.
Rodriguez JC, Dzierzewski JM, Alessi CA. Sleep Problem in the Elderly. Med Clin North Am. 2015;99(2):431-9.
Kryger M, Roth T, Dement WC. Principles and practice of sleep medicine. 6th ed. Philadelphia: Wolters Kluwer;
Razali R, Ariffin J, Puteh SEW, Wahab S, Daud TIM. Sleep quality and psychosocial correlates among elderly
attendees of an urban primary care centre in Malaysia. Neurology Asia. 2016;21(3):265-73.
Protection of Thai Traditional Knowledge Office, Department of Thai Traditional and Alternative Medicine.
Osoth Somdej Phar Narai Textbook. Bangkok: The War Veterans Organization of Thailand under Royal Patronage
of His Majesty the King; 2000. (in Thai)
Touw M. The religious and medicinal uses of cannabis in China, India and Tibet. J Psychoactive Drugs.
;13(1):23-34.
Narcotics Act (Number 7) B.E. 2562. Published in Government Gazette, Vol. 136. Part 19 Kor. (2019 Feb 18).
(in Thai)
Sarfaraz S, Najam R, Sarfaraz A. CNS depressant, sedative and anxiolytic activity of ethanolic extract of fruit
of Piper chaba revealed after neuropharmacological screening. Int J Pharm Pharm Sci. 2014;6(11):186-9.
Faculty of Pharmaceutical Science, Ubonratchathani University. Herbal database. [Internet]. 2010 [cited 2021
Apr 17]; Available from: http://www.phargarden.com
Sonavane GS, Sarveiya VP, Kasture VS, Kasture SB. Anxiogenic activity of Myristica fragrans seeds. Pharmacol
Biochem Behav. 2002;71(1-2):239-44.
Wade DT, Makela P, Robson P, House H, Bateman C. Do cannabis-based medicinal extracts have general or
specific effects on symptoms in multiple sclerosis? A double-blind, randomized, placebo-controlled study on
patients. Mult Scler. 2004;10(4):434-41.
Vaney C, Heinzel-Gutenbrunner M, Jobin P, Tshopp F, Gattlen B, Hagen U, Schnelle M, Reif M. Efficacy,
safety and tolerability of an orally administered cannabis extract in the treatment of spasticity in patient with
multiple sclerosis: a randomized, double-blind, placebocontrolled, crossover study. Mult Scler. 2004;10(4):417-24.
Linck VM, da Silva AL, Figueiró M, Caramão EB, Moreno PR, Elisabetsky E. Effects of inhaled linalool in anxiety,
social interaction and aggressive behavior in mice. Phytomedicine. 2010;17(8-9):679-83.
Deesamer S, Terathongkum S. Quality of sleep in person with cancer. Rama Nurse J. 2010;16(1):27-39.
Shneerson JM. Sleep medicine: A guide to sleep and its disorders. 2nd ed. Malden, MA: Blackwell; 2005.
