Quality evaluation of the exsiccated alum

บทคัดย่อ

สารส้มเป็นเครื่องยาธาตุวัตถุที่นิยมนำมาใช้เป็นยามีองค์ประกอบทางเคมี 2 ชนิด ได้แก่ สารส้มโพแทชหรือโพแทชอะลัม (potash alum) และสารส้มแอมโมเนียมหรือแอมโมเนียมอะลัม (ammonium alum) มีฤทธิ์ฝาดสมาน มีสรรพคุณในการใช้ทั้งภายนอกและภายใน โดยสารส้มที่เป็นส่วนประกอบในตำรับยาแผนไทยต้องนำมาสะตุก่อนนำมาปรุงยา การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาคุณภาพของสารส้มสะตุที่นำมาสะตุด้วยกรรมวิธีแบบดั้งเดิม และเพื่อวิเคราะห์ชนิดของสารส้มว่าเป็นชนิดใด โดยใช้เทคนิคทางเคมี ผลการศึกษาคุณภาพทางเคมีของสารส้มสะตุพบว่าสารส้มที่นำมาสะตุเป็นสารส้มแอมโมเนียม และเมื่อสะตุแล้วพบว่ามีปริมาณเกลือแอมโมเนียม ปริมาณสารที่ไม่ละลายน้ำ ปริมาณอะลูมินา ปริมาณเหล็ก ปริมาณสารหนู ปริมาณทองแดง ปริมาณสังกะสี และปริมาณแคลเซียม สูงขึ้นกว่าสารส้มที่ยังไม่สะตุ สารส้มและสารส้มสะตุมีความเป็นกรดโดยมีค่า pH เท่ากับ 3.47 และ 3.54 ตามลำดับ ผลการสะตุสารส้มพบว่าสารส้มที่สะตุแล้วมีน้ำหนักที่หายไปคิดเป็นร้อยละ 53.65 ± 0.55 (n = 18) จากผลการศึกษาสรุปได้ว่าการสะตุทำให้ปริมาณน้ำในโมเลกุลหายไป ทำให้ผลวิเคราะห์ปริมาณแร่ธาตุต่าง ๆ เพิ่มขึ้น โดยเฉพาะธาตุเหล็กเพิ่มขึ้นประมาณ 5 เท่า ซึ่งข้อมูลที่ได้จากการศึกษานี้ช่วยสนับสนุนภูมิปัญญาไทยในการนำสารส้มสะตุมาเข้าตำรับยา และมีกรรมวิธีการสะตุสารส้มก่อนนำมาปรุงยา นอกจากนี้ การศึกษาครั้งนี้ยังพบว่าสารส้มสะตุที่มีจำหน่ายในท้องตลาดมีค่าการวิเคราะห์ทางเคมีใกล้เคียงกับสารส้มที่ยังไม่ได้สะตุ ทั้งนี้อาจเนื่องจากการสะตุไม่สมบูรณ์ หรือการเก็บรักษาสารส้มสะตุที่ไม่เหมาะสม ดังนั้นจึงจำเป็นต้องเก็บในภาชนะปิดสนิทและป้องกันความชื้น