องค์ความรู้การรักษาโรคริดสีดวงทวารของหมอพื้นบ้านจังหวัดศรีสะเกษ

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความเชื่อมโยงระหว่างแบบแผนการรักษาของหมอพื้นบ้านต่อการอธิบายโรคและการรักษาโรคริดสีดวงทวารของหมอพื้นบ้านจังหวัดศรีสะเกษ และศึกษาองค์ความรู้ในการรักษาโรคริดสีดวงทวารของหมอพื้นบ้านจังหวัดศรีสะเกษ โดยใช้การศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพและเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจงจากหมอพื้นบ้านประเภทหมอยาสมุนไพรในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษที่มีความชำนาญในการรักษาโรคริดสีดวงทวารและได้รับการขึ้นทะเบียนหรือต่ออายุทะเบียนหมอพื้นบ้านจังหวัดศรีสะเกษในปี 2560 ซึ่งพร้อมจะเปิดเผยข้อมูล
จำนวน 19 คน จากจำนวนทั้งหมด 243 คน เครื่องมือที่ใช้คือการอภิปรายกลุ่ม การจัดการความรู้ และแบบสัมภาษณ์เชิงลึก ผลการศึกษาพบว่า หมอพื้นบ้านมีแบบแผนการรักษาที่สัมพันธ์กับการเกิดโรคริดสีดวงทวารว่าเป็นความผิดปกติของธาตุทั้งสี่แล้วแสดงออกทางธาตุดิน ซึ่งสาเหตุส่วนใหญ่มาจากพฤติกรรมในการดำเนินชีวิตของผู้ป่วยเอง และเชื่อว่าโรคเกิดจากกรรมของบุคคลนั้น ๆ หรือเกิดจากสิ่งเหนือธรรมชาติ มีการบริกรรมคาถาหรือประกอบพิธีกรรมร่วมในระหว่างการปรุงยาหรือการให้การรักษา เป็นการเยียวยาทั้งจิตใจและร่างกายไปพร้อมกัน หมอพื้นบ้านแต่ละคนจะมีการรักษาที่แตกต่างกันแล้วแต่องค์ความรู้ที่ได้รับสืบทอดมา ตำรับยาสมุนไพรที่ใช้ก็แตกต่างกันตามพื้นที่อาศัยของหมอพื้นบ้านแต่ละคน โดยส่วนมากการรักษาจะใช้ตำรับยากินเพียงอย่างเดียว และมีการใช้ยาล้างพิษยาที่ใช้รักษาเมื่อคนไข้มีอาการดีแล้ว แต่มีบางรายพัฒนาตำรับเป็นทั้งยากิน ยาเหน็บ และยารม ในการรักษา หมอพื้นบ้าน มีการรักษาที่แตกต่างกันแต่ก็มีความเชื่อมโยงกันในเรื่องแบบแผนการรักษาตามพุทธศาสนา และกฎแห่งกรรม ซึ่งเป็นหลักประกอบกับการใช้ยาสมุนไพรในการรักษาโรค ควรมีการจัดการองค์ความรู้ที่ได้เป็นระบบ และพัฒนาต่อยอดในการรักษาทางการแพทย์แผนไทยต่อไป