การศึกษาการรักษาด้วยตำรับยาสมุนไพรใน 7 กลุ่มโรค: กรณีศึกษาหมอประวิทย์ แก้วทอง จังหวัดสงขลา

บทคัดย่อ

หมอพื้นบ้านยังเป็นที่พึ่งของผู้ป่วยจำนวนหนึ่งที่เชื่อถือในการแพทย์พื้นบ้านและต้องการทางเลือกในการรักษาโรคการวิจัยเชิงคุณภาพนี้เป็นการศึกษาประวัติการเป็นหมอพื้นบ้านและหลักการและแนวทางในการรักษาโรคด้วยตำรับยาสมุนไพรของหมอประวิทย์  แก้วทอง เก็บข้อมูลระหว่างเดือนเมษายน 2560 ถึงเดือนมีนาคม 2561 โดยวิธีการสังเกตแบบมีส่วนร่วมและการสัมภาษณ์เชิงลึก วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีวิเคราะห์เนื้อหา ผลการศึกษาพบว่าหมอประวิทย์ เป็นผู้ดำรงตนอยู่ในศีลธรรม และจรรยาบรรณความเป็นหมอพื้นบ้านอย่างเคร่งครัดโดยการถือศีลห้าและการประพฤติปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างที่ดีในสังคม ตรวจวินิจฉัยโรคโดยการสังเกตลักษณะทั่วไป ซักประวัติ และจับชีพจร รักษาด้วยวิธีให้ยาสมุนไพร ใช้คาถาในการประกอบพิธีกรรมการรักษา และนวดรักษาเฉพาะในบางโรค พบตำรับยาที่ใช้มีทั้งสิ้น 99 ตำรับ แบ่งตามโรคเป็น 7 กลุ่มโรค ได้ดังนี้(1) กลุ่มโรคลม มี 26 ตำรับ เป็นยารสสุขุมร้อน สรรพคุณกระจายลม  (2) กลุ่มโรคไข้ มี 12 ตำรับ เป็นยารสขม สรรพคุณลดความร้อนในร่างกาย (3) กลุ่มโรคแม่และเด็ก มี 18 ตำรับ เป็นยารสสุขุมร้อน สรรพคุณทำให้เลือดไหลเวียนดี และเป็นยารสฝาด สรรพคุณสมานแผล (4) กลุ่มโรคระบบทางเดินอาหาร มี 16 ตำรับ เป็นยารสสุขุมค่อนข้างร้อน สรรพคุณกระจายลม และเป็นยารสหวาน สรรพคุณลดความอ่อนเพลีย และมีรสเปรี้ยว สรรพคุณทำให้ขับถ่ายง่ายขึ้น (5) กลุ่มโรคนิ่วและระบบทางเดินปัสสาวะ มี 6 ตำรับ เป็นยารสจืด สรรพคุณขับนิ่วและปัสสาวะ (6) กลุ่มโรคผิวหนัง มี 14 ตำรับ เป็นยารสเมาเบื่อ สรรพคุณช่วยขับพิษ และเป็นยารสฝาด สรรพคุณสมานแผล (7) กลุ่มโรคเรื้อรัง มี 7 ตำรับ เป็นยารสสุขุมร้อน สรรพคุณช่วยละลายไขมัน และเป็นยารสขม สรรพคุณสำหรับโรคเบาหวาน ซึ่งหมอประวิทย์จะเลือกจ่ายยาโดยพิจารณาจากอาการของผู้ป่วย ผลการศึกษาสามารถนำไปต่อยอดการวิจัยยาสมุนไพรเพื่อรักษาโรคต่าง ๆ ต่อไป