หมอพื้นบ้านและพืชสมุนไพรในป่าชุมชนของจังหวัดฉะเชิงเทรา

บทคัดย่อ

   การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจข้อมูลหมอพื้นบ้านในจังหวัดฉะเชิงเทรา และการใช้พืชสมุนไพรในป่าชุมชนโดยการตรวจสอบชนิดและศึกษาลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ในช่วงระยะเวลาตั้งแต่ พ.ศ. 2551 ถึง พ.ศ. 2552 พบว่ามีกลุ่มหมอพื้นบ้านในอำเภอต่างๆ ที่มีลักษณะเป็นเครือข่ายที่ประกอบด้วยหมอพื้นบ้านดั้งเดิมและคนรุ่นใหม่ที่มีความสนใจศึกษาและสืบทอดการเป็นหมอพื้นบ้าน การสัมภาษณ์หมอพื้นบ้าน 157 คน จาก 10 อำเภอ เป็นเพศชายจำนวน 103 คน (67%) ส่วนใหญ่ที่มีประสบการณ์เป็นหมอพื้นบ้านมานาน ซึ่งโรค/อาการที่ให้บริการมากที่สุดคือ โรคเริม งูสวัด ไฟลามทุ่ง รองลงมาคือ โรคตานซางในเด็ก ที่มาเป็นหมอพื้นบ้านเพราะอยากช่วยเหลือผู้ป่วยและมีความประทับใจเมื่อทราบว่าการรักษาได้ผล ผู้ป่วยหายดีขึ้น

   การสำรวจสมุนไพรร่วมกับหมอพื้นบ้านในป่าชุมชน 3 แห่งคือ ป่าชุมชนหนองประโยชน์ ป่าชุมชนร่มโพธิ์ทองและป่าชุมชนธรรมรัตน์ใน อำเภอท่าตะเกียบ พบสมุนไพรจำนวนมาก ได้นำมาศึกษาลักษณะทางพฤกษศาสตร์ 110 ชนิด จัดอยู่ใน 34 วงศ์ ตามชื่อวิทยาศาสตร์ และเปรียบเทียบสรรพคุณสมุนไพรจากคำบอกเล่าของหมอพื้นบ้านกับเอกสารอ้างอิงสมุนไพรหลายชนิดสามารถนำมาใช้ประโยชน์และศึกษาต่อยอดได้ กระบวนการวิจัยนี้เป็นการจัดการความรู้เพื่อสนับสนุนเครือข่ายหมอพื้นบ้านและอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น