การดูแลตนเองของผู้สูงอายุที่เป็นโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูงในพื้นที่ตำบลหนองขอน จังหวัดอุบลราชธานี

บทคัดย่อ

ตำบลหนองขอน จังหวัดอุบลราชธานี เป็นชุมชนกึ่งเมืองที่กำลังประสบกับปัญหาทางด้านสุขภาพโดยเฉพาะโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุที่เป็นปัญหาสำคัญในพื้นที่เนื่องมาจากวิถีชีวิตและพฤติกรรมการบริโภคที่เปลี่ยนไปจากในอดีต งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) พัฒนากระบวนการเรียนรู้และการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วนด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่นในการแก้ไขปัญหาโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง 2) ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ และ  3) พัฒนาสุขภาวะในชุมชน โดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research; PAR)โดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research; PAR) ในกลุ่มนักวิจัยอาสา จำนวน 21 คน เก็บรวบรวมข้อมูลเชิงปริมาณด้วยแบบสอบถามการมีส่วนร่วม ซึ่งมีคำถามแบบเลือกตอบและคำถามปลายเปิดและกลุ่มผู้สูงอายุที่เป็นโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง จำนวน 96 คน ใช้แบบสอบถามและแบบวัดผล ส่วนการเก็บรวบรวมข้อมูลเชิงคุณภาพใช้แบบสังเกต แนวประเด็นสัมภาษณ์ และกรอบการถอดบทเรียน การวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและ paired samples t-test เพื่อเปรียบเทียบผลก่อนหลังการเข้าร่วมกิจกรรม  ผลการวิจัยพบว่า 1) ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีในชุมชนเป็นตัวขับเคลื่อนการดูแลสุขภาพด้วยตนเองของผู้สูงอายุที่ดีและการทำวิจัยแบบปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมเป็นกระบวนการสำคัญที่ทำให้เกิดการมีส่วนร่วมจากทุกภาคฝ่ายโดยเฉพาะในกลุ่มของผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียพัฒนากระบวนการเรียนรู้และก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทั้งในระดับปัจเจกบุคคลและในระดับมหัพภาค 2) กลุ่มผู้สูงอายุมีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพบางอย่าง เช่นการรับประทานผักผลไม้เพิ่มขึ้นและรับประทานเค็มลดลง ทางด้านร่างกายพบว่าค่าดัชนีมวลกายและเส้นรอบเอวในกลุ่มผู้สูงอายุนั้นลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ส่วนทางด้านจิตใจพบว่ามีสุขภาพจิตดีขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติและ 3) พบการเปลี่ยนแปลงคุณภาพชีวิตด้านสังคมจากระดับปานกลางสู่ระดับดี ข้อเสนอแนะการวิจัยต่อเนื่องก่อนศึกษาวิจัยเชิงทดลองควรมีการเก็บข้อมูลเพิ่มเติมเพื่อทำให้ทราบว่าภาวะสุขภาพที่ดีขึ้นนั้นมาจากการเปลี่ยนแปลงด้านใดของผู้สูงอายุ