การศึกษาภูมิปัญญาของการนวดรักษาอัมพฤกษ์-อัมพาต: กรณีศึกษาแม่จันลี เปลี่ยนเอก

บทคัดย่อ

การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญาการนวดรักษาอัมพฤกษ์-อัมพาต ของแม่จันลี เปลี่ยนเอก โดยการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก วิเคราะห์ข้อมูลแบบ วิเคราะห์เชิงเนื้อหา (Content analysis) ผลการศึกษาพบว่าการรักษาอัมพฤกษ์-อัมพาตของแม่จันลี เปลี่ยนเอก เป็นการรักษาโดยการนวดที่เรียกสั้น ๆ ว่า “การขิดเส้น” ร่วมกับการใช้สมุนไพร ขั้นตอนในการรักษาของท่านประกอบด้วย 1) ซักประวัติและวินิจฉัย 2) การย่างสมุนไพรเพื่อกระตุ้นระบบประสาท 3) การอบสมุนไพร 4) การนวดแบบขิดเส้น (เส้นเอ็น เส้นเลือด) เพื่อให้เลือดลมเดินสะดวก 5) ตรวจสอบการตอบสนองของเท้า 6) กระตุ้นเส้นเอ็นและเส้นเลือด 7) ออกกำลังกายบั้นเอว เพื่อกระตุ้นประสาทส่วนกลาง และ 8) ฝึกการลุกนั่ง การยืน และการเดิน ในขั้นตอนที่ 2-8 จะทำวันละ 2 ครั้ง เช้า 1 ครั้ง บ่าย 1 ครั้ง ระยะเวลาที่ใช้ในการรักษาประมาณ 15 วัน ถึง 3 เดือน ขึ้นอยู่กับอาการของผู้ป่วย ซึ่งจากประสบการณ์ที่ท่านรักษาผู้ป่วยอัมพฤกษ์-อัมพาต มานานถึง 52 ปี โดยเฉลี่ยแต่ละเดือนท่านจะรับรักษาผู้ป่วย 1 ราย ตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบันท่านรับรักษาผู้ป่วยอัมพฤกษ์-อัมพาตมาแล้วไม่น้อยกว่า 600 ราย ส่วนใหญ่สามารถกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติ สรุป การรักษาอัมพฤกษ์-อัมพาต ตามกระบวนการรักษาของแม่จันลี เปลี่ยนเอก มีขั้นตอนน่าสนใจและอาจจะใช้ในการรักษาอัมพฤกษ์-อัมพาตได้ และควรมีการศึกษาประสิทธิผลด้วยระเบียบวิจัยทางคลินิก ที่เข้มงวดมากขึ้นเพื่อหาข้อสรุปที่ชัดเจนในอนาคต คำสำคัญ: แม่จันลี เปลี่ยนเอก, นวดรักษาอัมพฤกษ์-อัมพาต, การขิดเส้น, การย่างสมุนไพร, การอบสมุนไพร