ตำรับยาเบญจอำมฤตย์ในผู้ป่วยมะเร็งตับ: ความปลอดภัยและคุณภาพชีวิต

บทคัดย่อ

สถิติโรคมะเร็งในปี พ.ศ. 2552 คนไทยป่วยเป็นโรคมะเร็งเพิ่มขึ้นร้อยละ 23 และพบว่ามะเร็งตับและทางเดินน้ำดีเป็นสาเหตุการตายของมะเร็งที่สำคัญอันดับหนึ่งของประเทศ ปัจจุบันโรงพยาบาลหลายแห่งสังกัดกระทรวงสาธารณสุขใช้ตำรับยาเบญจอำมฤตย์ในผู้ป่วยมะเร็งตับร่วมกับการรักษามาตรฐานและการรักษาแบบประคับประคอง การศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อติดตามความปลอดภัยและผลของการใช้ตำรับยาเบญจอำมฤตย์ในผู้ป่วยมะเร็งตับและเป็นการศึกษาเชิงพรรณนาแบบติดตามไปข้างหน้าเป็นเวลา 6 เดือนในผู้ป่วยที่มีผลการตรวจทางรังสีวินิจฉัยและผลการตรวจค่าอัลฟาฟีโตโปรตีน (Alpha-fetoprotein: AFP) หรือผลการตรวจชิ้นเนื้อ เพื่อยืนยันก่อนการสั่งจ่ายตำรับยาเบญจอำมฤตย์ โดยเก็บข้อมูลในโรงพยาบาล 5 แห่งที่ร่วมโครงการ ใช้แบบเก็บข้อมูลพื้นฐานส่วนบุคคล ผลการตรวจเลือดแรกเข้า รายงานอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาด้วยแบบประเมิน Thai algorithm และผลการประเมินคุณภาพชีวิตด้วย Thai Modified Function Living Index Cancer Questionnaire Version 2 (T-FLIC 2) พร้อมทั้งติดตามอัตรารอดชีพ (Survival rate) เป็นระยะเวลา 1 ปี ผลการติดตามในผู้ป่วยมะเร็งตับจำนวน 96 รายซึ่งมีอายุเฉลี่ยและค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน 56.36±10.50 ปี เป็นเพศชายร้อยละ 83.29 มีค่าประเมินความสามารถในการใช้ชีวิตประจำวัน (ECOG: Eastern Cooperative Oncology Group Performance Status ) อยู่ในเกณฑ์ดีคือ อยู่ในระดับความสามารถที่ปกติไปจนถึงสามารถทำกิจวัตรประจำวันและงานเบา ๆ เช่น งานบ้าน สำนักงานฯ ได้ มีค่าเฉลี่ยและค่าเบี่ยงเบนมาตรฐานของสารบ่งชี้มะเร็งอัลฟาฟีโตโปรตีนที่ 92.98+181.91 ยืนยันการทำงานของตับที่ผิดปกติ โดยอาสาสมัครได้รับการสั่งจ่ายยาเบญจอำมฤตย์แคปซูลขนาด 300 มิลลิกรัมจากแพทย์แผนไทย ครั้งละ 1 - 4 แคปซูล วันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็น พบว่า แพทย์แผนไทยมีการสั่งใช้ยาแผนไทยตำรับอื่นร่วมร้อยละ 53.12 โดยภาพรวมคะแนนเฉลี่ยคุณภาพชีวิตเมื่อประเมินด้วย T-FLIC 2 มีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นทุกเดือนโดยความเปลี่ยนแปลงของ T-FLIC 2 จะมีค่าเพิ่มขึ้นหรือดีขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติเมื่อใช้ยาเบญจอำมฤตย์ต่อเนื่องถึงเดือนที่ 2 นอกจากนี้ ในระยะเวลา 1 ปีมีผู้ป่วยเสียชีวิต จำนวน 26 ราย พบว่า มีอัตราการรอดชีพที่ 1 ปี คิดเป็นร้อยละ 27.08 โดยไม่พบการรายงานอาการไม่พึงประสงค์รุนแรงใด แสดงให้เห็นว่าการใช้ยาเบญจอำมฤตย์ร่วมรักษาในผู้ป่วยมะเร็งตับมีความปลอดภัยและอาจเป็นประโยชน์กับผู้ป่วย อย่างไรก็ตามควรมีการศึกษาทางคลินิกเพื่อยืนยันประสิทธิผลของยาเบญจอำมฤตย์ตามกระบวนการมาตรฐานสากลต่อไป