ภูมิปัญญาการนวดพื้นบ้าน: กรณีศึกษาหมอนวดพื้นบ้าน 5 ราย

บทคัดย่อ

วิจัยเชิงคุณภาพ (แบบกรณีศึกษา) นี้ มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาภูมิปัญญาและรวบรวมสมุนไพร ตำรับสมุนไพรของหมอนวดพื้นบ้านเพื่อการรักษา โดยการสืบค้นจากหมอพื้นบ้านที่ขึ้นทะเบียน 4 ภาค และคัดเลือกเป็น 3 ขั้นตอน โดย 1) แบบกลุ่ม 2) แบบเจาะจง และ 3) แบบรายกรณี ได้หมอพื้นบ้าน 5 ราย เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้การสัมภาษณ์เชิงลึก การสังเกต การจดบันทึก การบันทึกเสียงและภาพ ใช้การวิเคราะห์เนื้อหา แล้วส่งรายงานให้หมอพื้นบ้านตรวจสอบ นำรายงานที่ได้กลับคืนมาแก้ไขเพิ่มเติมตามภูมิปัญญาตามที่หมอพื้นบ้านต้องการเปิดเผย ผลการวิจัย พบว่า 1) ภูมิปัญญาการนวดรักษาของหมอพื้นบ้านแบบองค์รวม ด้านร่างกายใช้หลักการนวดสอดคล้องกับกายวิภาคศาสตร์และสรีรวิทยา ใช้อุปกรณ์ช่วยนวด สร้างอุปกรณ์ฝึกออกกำลังกาย และฝึกหัดเดิน ด้านจิตใจและสังคม เน้นใช้การสื่อสารเชิงบวกกับผู้ป่วยและครอบครัว และด้านจิตวิญญาณเป็นรูปธรรมชัดเจน ใช้สมุนไพร น้ำมันมนต์ และบริกรรมคาถา โดยมีพิธีกรรมบูชาครูก่อนรักษาและกล่าวลาหลังการรักษา จัดไหว้ครูประจำทุกปี และ 2) รวบรวมสมุนไพรได้ตำรับยา 4 สูตร โรคที่พบบ่อย ได้แก่ อัมพฤกษ์ อัมพาต กระดูกทับเส้น ข้อไหล่ติดแข็ง ข้อเข่าเสื่อม และนิ้วล็อค ข้อเสนอแนะ พยาบาลนำผลการนวดพื้นบ้านมาผสมผสานกับการพยาบาลช่วยผู้ป่วยให้ผ่อนคลายขึ้น และต่อยอดงานวิจัยด้วยการพัฒนาองค์ความรู้เพื่อการดูแลสุขภาพตนเองของคนไทย