การพัฒนารูปแบบการส่งเสริมสุขภาพเพื่อป้องกันภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ โดยการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย: กรณีศึกษาชุมชนเลือกสรร เขตธนบุรี

บทคัดย่อ

            การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยผู้เกี่ยวข้องมีส่วนร่วมในการวางแผน การลงมือปฏิบัติ การสังเกต และการสะท้อนผล มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์สถานการณ์ภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ 2) พัฒนารูปแบบการส่งเสริมสุขภาพเพื่อป้องกันภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ และ 3) ประเมินประสิทธิผลของรูปแบบในด้านความสามารถในการจำและความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำวัน กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้สูงอายุในชุมชนเลือกสรร จำนวน 133 คน และในการทดลองใช้รูปแบบ กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้สูงอายุ อายุระหว่าง 60 - 80 ปี ไม่มีภาวะซึมเศร้า และภาวะสมองเสื่อม คัดกรองโดยใช้แบบทดสอบสภาพสมองเบื้องต้นฉบับภาษาไทย และแบบวัดความซึมเศร้าในผู้สูงอายุของไทย โดยเลือกแบบเฉพาะเจาะจง แบ่งเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ กลุ่มละ 25 คน เครื่องมือที่ใช้ในการทดลอง ได้แก่ โปรแกรมการส่งเสริมสุขภาพเพื่อป้องกันภาวะสมองเสื่อม มีค่าดัชนีความตรงตามเนื้อหา เท่ากับ 1 เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบทดสอบสภาพสมองเบื้องต้นฉบับภาษาไทย และแบบประเมินความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำวัน วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา การทดสอบค่าที และการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการศึกษา พบว่า 1) ผู้สูงอายุที่ได้รับการทดสอบสมรรถภาพสมองเบื้องต้น จำนวน 65 คน มีคะแนนอยู่ในเกณฑ์ปกติร้อยละ 100 2) รูปแบบการส่งเสริมสุขภาพเพื่อป้องกันภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ กิจกรรมจัดทั้งแบบรายบุคคลและรายกลุ่ม โดยการจัดกิจกรรมรายบุคคล ใช้การเยี่ยมบ้านตามโปรแกรมที่วางแผน สัปดาห์ละ 1 ครั้ง รวมทั้งหมด 6 สัปดาห์ และการจัดกิจกรรมรายกลุ่ม จำนวน 2 ครั้ง และ 3) คะแนนเฉลี่ยของความสามารถในการจำและความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำวัน ภายหลังได้รับโปรแกรมของกลุ่มทดลองสูงกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ผู้สูงอายุมีความพึงพอใจต่อการเข้าร่วมกิจกรรมแบบรายกลุ่มทั้ง 2 ครั้ง ในระดับมากที่สุด จากผลการศึกษาครั้งนี้สามารถนำรูปแบบไปใช้ในการส่งเสริมความสามารถในการจำของผู้สูงอายุทั้งในหน่วยงานปฐมภูมิและชุมชนต่อไป