การพัฒนาระบบคัดกรองวัณโรคด้วยนวัตกรรมปัญญาประดิษฐ์ ในโรงพยาบาลชาติตระการ

บทคัดย่อ

            การพัฒนาระบบคัดกรองวัณโรคด้วยนวัตกรรมปัญญาประดิษฐ์ (AI) ในโรงพยาบาลชาติตระการ เป็นรูปแบบการวิจัยและพัฒนา มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาและศึกษาผลการใช้ระบบคัดกรองวัณโรคโดยใช้ AI ในโรงพยาบาลชาติตระการ กลุ่มตัวอย่างเป็นกลุ่มเสี่ยงวัณโรค จำนวน 4,417 คน อาศัยในอำเภอชาติตระการ ขั้นตอนการวิจัย ประกอบด้วย 3 ระยะ ดังนี้ ระยะที่ 1 R1D1 สังเคราะห์ร่างต้นแบบนวัตกรรม ศึกษาตรวจสอบแนวคิดเชิงทฤษฎี ระยะที่ 2 R2D2 พัฒนาต้นแบบนวัตกรรม ศึกษาในกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 750 คน และระยะที่ 3 R3D3 ทดสอบประสิทธิผลต้นแบบนวัตกรรม ศึกษาในกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 3,663 คน และใช้แพทย์จบใหม่ 6 คน อ่านภาพรังสีทรวงอกร่วมกับ AI วินิจฉัยรักษาตามแนวทางควบคุมวัณโรคแห่งชาติ วิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติพรรณนา หาค่าความไว ความจำเพาะ ทำนายผลบวก ผลลบ ประเมินความถูกต้องจำแนกผู้ป่วยวัณโรค ความครอบคลุมการคัดกรอง และวิเคราะห์ความสอดคล้องระหว่างความเห็นในการวินิจฉัยวัณโรคระหว่าง AI กับแพทย์ ด้วย Cohen’s Kappa ผลศึกษาในระยะที่ 2 พบว่า อัตราความครอบคลุมของการค้นหาวัณโรคเพิ่มขึ้นจาก 86.12 เป็น 132.84 ต่อแสนประชากร ผลศึกษาในระยะที่ 3 พบว่า แพทย์คัดกรองโดยใช้ AI ค้นหาวัณโรคเพิ่มขึ้นเป็น 423.24 ต่อแสนประชากร การอ่านภาพรังสีทรวงอกของ AI สอดคล้องกับแพทย์ อย่างมีนัยสำคัญสถิติที่ระดับ .05 (Kappa 0.227) แต่อย่างไรก็ตามในขั้นตอน R2D2 และ R3D3 AI ไม่สามารถอ่านภาพรังสีทรวงอกเทียบกับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในกลุ่มเสี่ยงร้อยละ 0.22 ผลการศึกษาครั้งนี้ AI ช่วยค้นหาผู้ป่วยวัณโรคเบื้องต้นที่ไม่มีอาการ เสมหะไม่พบเชื้อมากกว่าพบเชื้อ 5 เท่า คือ B+ ต่อ B- เท่ากับ 73 ต่อ 13 ความไวจำนวนที่แพทย์สงสัยวัณโรค ร้อยละ 86.96 ค่าความจำเพาะร้อยละ 75.65 ค่าพยากรณ์เชิงบวก ร้อยละ 8.41 และค่าพยากรณ์เชิงลบ ร้อยละ 99.77 ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายโรงพยาบาลควรขับเคลื่อนระบบคัดกรองวัณโรคด้วย AI เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพค้นหาผู้ป่วยและนำมารักษาตามแนวทางอย่างรวดเร็วต่อไป