รูปแบบการจัดการปัญหาการใช้ยาไม่ปลอดภัยในชุมชน

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ : เพื่อศึกษาสถานการณ์ปัญหาและความต้องการพัฒนารูปแบบการจัดการ และศึกษาผลลัพธ์ของรูปแบบการจัดการปัญหาการใช้ยาไม่ปลอดภัยในชุมชน

รูปแบบการวิจัย : การวิจัยและพัฒนา (Research and development)

วัสดุและวิธีการวิจัย : กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้ประกอบการร้านค้า มินิมาร์ท ตลาด ร้านขายอาหารสัตว์ อสม. ผู้นำท้องถิ่น และตัวแทนครัวเรือน การดำเนินการวิจัยเริ่มจากการศึกษาสถานการณ์ปัญหาและความต้องการ การพัฒนารูปแบบการจัดการปัญหาการใช้ยาไม่ปลอดภัยในชุมชน การนำรูปแบบฯ เพื่อตรวจสอบประสิทธิผล และการประเมินผล ปรับปรุงแก้ไข และยืนยันรูปแบบฯ ดำเนินการพัฒนาตั้งแต่เดือนตุลาคม 2561 - เดือนพฤศจิกายน 2563 เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบบันทึกภาคสนาม แบบบันทึกข้อมูลความรอบรู้ และแบบติดตามการจำหน่ายยา Google form วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และ % differences

ผลการวิจัย : (1) พบปัญหาการใช้ยาปฏิชีวนะ ยาอันตราย และสเตียรอยด์ในครัวเรือน วัด โรงเรียน และมีการจำหน่ายยาชุด ยาอันตราย และยาที่ห้ามจำหน่ายอื่นๆ ในร้านค้าฯ (2) รูปแบบการจัดการปัญหาการใช้ยาไม่ปลอดภัยในชุมชนมีการดำเนินการเป็น “บันได 3 ขั้น”ขับเคลื่อนโดยพัฒนาเป็น นวัตกรรมสื่อและกระบวนการ "MELT model โดยกลไก พชอ. สู่ บวร.ร. และ (3) ผลลัพธ์การพัฒนาพบว่า ยาชุดที่มีสเตียรอยด์ ยาอันตราย และยาที่ห้ามจำหน่ายอื่นๆ มีแนวโน้มลดลง คิดเป็น 185.97%, 187.09% และ 150.28% ตามลำดับ;  Antibiotics, NSAIDs และ Steroids ในครัวเรือน วัด และโรงเรียนที่ซื้อจากร้านค้าฯ มีแนวโน้มลดลงทุกปี คิดเป็น 136.79%, 89.30%, 56.03%, 38.11% และ 24.31% ตามลำดับ; อาการไม่พึงประสงค์ที่พบจากการซื้อยาชุด ยาอันตรายจากร้านค้า มินิมาร์ท และตลาด มีแนวโน้มลดลงทุกปี คิดเป็น 66.63%, 53.35%, 40.47%, 32.40% และ 27.83% ตามลำดับ; คะแนนเฉลี่ยความรอบรู้เกี่ยวกับการใช้ยาไม่ปลอดภัยในชุมชนของกลุ่มผู้ประกอบการร้านค้า ครัวเรือน พระภิกษุ และนักเรียนเพิ่มขึ้น 33.11%  

สรุปและข้อเสนอแนะ: ผลการวิจัยครั้งนี้ ชี้ให้เห็นว่ากระบวนการแก้ปัญหาที่ผู้วิจัยได้พัฒนาขึ้น ส่งผลให้ปัญหาการใช้ยาไม่ปลอดภัยในชุมชนลดลง ดังนั้น หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรนำรูปแบบดังกล่าวไปพิจารณาปรับใช้ในพื้นที่