แนวปฏิบัติทางคลินิกสำหรับการจัดการภาวะวิตกกังวลและภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง : การทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบ
คำสำคัญ:
แนวปฏิบัติทางคลินิก, ภาวะซึมเศร้า, ภาวะวิตกกังวล, โรคหลอดเลือดสมองบทคัดย่อ
วัตถุประสงค์ : เพื่อประเมินคุณภาพ ขอบเขต และความสอดคล้องของคำแนะนำของแนวปฏิบัติทางคลินิกสำหรับการจัดการภาวะวิตกกังวลและภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองโดยการทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบ
วิธีการ : สืบค้นและคัดเลือกแนวปฏิบัติตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้ โดยผู้วิจัย 2 คน ทำการประเมินคุณภาพของแนวปฏิบัติด้วยเครื่องมือ AGREE-II อย่างเป็นอิสระต่อกัน และนำแนวปฏิบัติที่มีคุณภาพสูงมาทำการสังเคราะห์
ผล : จากแนวปฏิบัติ 330 ฉบับ ผ่านเกณฑ์ 18 ฉบับ เมื่อประเมินด้วย AGREE-II พบแนวปฏิบัติที่มีคุณภาพสูง จำนวน 13 ฉบับ (คะแนนรวมเฉลี่ยมากกว่าร้อยละ 75) นำมาสังเคราะห์คำแนะนำพบว่า การจัดการภาวะวิตกกังวลในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง มีแนวปฏิบัติสอดคล้องกัน 4 หมวด ได้แก่ การคัดกรอง การรักษาด้วยยา การทำจิตบำบัด และการให้ความรู้ สำหรับการจัดการภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง มีแนวปฏิบัติสอดคล้องกัน 7 หมวด ได้แก่ การคัดกรอง การป้องกัน การรักษาด้วยยา การทำจิตบำบัด การรักษาร่วมกันระหว่างการใช้ยาและการทำจิตบำบัด การออกกำลังกาย และการให้ความรู้
สรุป : ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองทุกรายควรได้รับการตรวจคัดกรองภาวะวิตกกังวลและภาวะซึมเศร้า ผู้ป่วยที่มีภาวะวิตกกังวลควรได้รับการรักษาด้วยยาและการบำบัดด้วยการแก้ไขปัญหา ผู้ป่วยที่มีภาวะซึมเศร้าควรได้รับการรักษาด้วยยากลุ่ม selective serotonin reuptake inhibitor การสัมภาษณ์เสริมสร้างแรงจูงใจ หรือพิจารณาใช้ยารักษาซึมเศร้าร่วมกับการทำจิตบำบัดการออกกำลังกาย และควรให้ความรู้ ข้อมูล คำแนะนำและการสนับสนุนแก่ผู้ป่วยทั้งที่มีภาวะวิตกกังวลและภาวะซึมเศร้า รวมทั้งญาติและผู้ดูแล
Downloads
References
พรพิมล มาศสกุลพรรณ, ทิพยรัตน์ ศฤงคารินกุล, กาญจนา ริ้วทอง, พรทิพย์พา ธิมายอม, พรพิมล วิเชียรไพศาล, บรรณาธิการ. แนวทางการฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง [Clinical practice guidelines for stroke rehabilitation]. พิมพ์ครั้งที่ 3 ฉบับปรับปรุง. กรุงเทพฯ: บริษัทธนาเพรส จำกัด; 2559.
Whitehead S, Baalbergen E. Post-stroke rehabilitation. S Afr Med J. 2019;109(2):81-3. doi:10.7196/SAMJ.2019.v109i2.00011.
Eraifej J, Clark W, France B, Desando S, Moore D. Effectiveness of upper limb functional electrical stimulation after stroke for the improvement of activities of daily living and motor function: a systematic review and meta-analysis. Syst Rev. 2017;6(1):40. doi:10.1186/s13643-017-0435-5.
World Health Organization. Global health observatory (GHO) data; top 10 causes of death [Internet]. Geneva: World Health Organization; c2020 [cited 2020 Dec 9]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death
Stroke Association. State of the nation stroke statistics. London: Stroke Association House; 2018.
Lanctôt KL, Lindsay MP, Smith EE, Sahlas DJ, Foley N, Gubitz G, et al. Canadian stroke best practice recommendations: mood, cognition and fatigue following stroke, 6th edition update 2019. Int J Stroke. 2020;15(6):668-88. doi:10.1177/1747493019847334.
Teasell R, Salbach NM, Foley N, Mountain A, Cameron JI, Jong Ad, et al. Canadian stroke best practice recommendations: rehabilitation, recovery, and community participation following stroke. Part one: rehabilitation and recovery following stroke; 6th Update 2019. Int J Stroke. 2020;15(7):763-88. doi:10.1177/1747493019897843.
Lawrence M, Booth J, Mercer S, Crawford E. A systematic review of the benefits of mindfulness-based interventions following transient ischemic attack and stroke.
Int J Stroke. 2013;8(6):465-74. doi:10.1111/ijs.12135.
Winstein CJ, Stein J, Arena R, Bates B, Cherney LR, Cramer SC, et al. Guidelines for adult stroke rehabilitation and recovery: a guideline for healthcare professionals from the American heart association/American stroke association. Stroke. 2016;47(6):e98-e169. doi:10.1161/STR.0000000000000098.
Jasne AS, Sucharew H, Alwell K, Moomaw CJ, Flaherty ML, Adeoye O, et al. Stroke center certification is associated with improved guideline concordance. Am J Med Qual. 2019;34(6):585-9. doi:10.1177/1062860619835317.
Sall J, Eapen BC, Tran JE, Bowles AO, Bursaw A, Rodgers ME. The management of stroke rehabilitation: a synopsis of the 2019 U.S. department of veterans affairs and U.S. department of defense clinical practice guideline. Ann Intern Med. 2019;171(12):916-24. doi:10.7326/M19-1695.
National Guideline Centre (UK). Stroke and transient ischaemic attack in over 16s: diagnosis and initial management. London: National Institute for Health and Care Excellence (UK); 2019.
สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. จำนวนและอัตราผู้ป่วยใน ปี พ.ศ. 2559 ถึง ปี พ.ศ. 2561 (ความดันโลหิตสูง, เบาหวาน, หลอดเลือดหัวใจ, หลอดเลือดสมอง, COPD) [Number and rate of patients in 2016 - 2018 (High blood pressure, diabetes, coronary artery, cerebrovascular disease, COPD)]. นนทบุรี: สำนัก; 2561.
Wright F, Wu S, Chun HY, Mead G. Factors associated with poststroke anxiety: a systematic review and meta-analysis. Stroke Res Treat. 2017;2017:2124743. doi:10.1155/2017/2124743.
Taylor-Rowan M, Momoh O, Ayerbe L, Evans JJ, Stott DJ, Quinn TJ. Prevalence of pre-stroke depression and its association with post-stroke depression: a systematic review and meta-analysis. Psychol Med. 2019;49(4):685-96. doi:10.1017/S0033291718002003.
Intercollegiate Stroke Working Party. National clinical guideline for stroke. 5th ed. London: Royal College of Physicians; 2016.
Knapp P, Campbell Burton CA, Holmes J, Murray J, Gillespie D, Lightbody CE, et al. Interventions for treating anxiety after stroke. Cochrane Database Syst Rev. 2017;5(5):CD008860. doi:10.1002/14651858.CD008860.pub3.
Chun HY, Newman R, Whiteley WN, Dennis M, Mead GE, Carson AJ. A systematic review of anxiety interventions in stroke and acquired brain injury: efficacy and trial design. J Psychosom Res. 2018;104:65-75. doi:10.1016/j.jpsychores.2017.11.010.
Shen X, Liu M, Cheng Y, Jia C, Pan X, Gou Q, et al. Repetitive transcranial magnetic stimulation for the treatment of post-stroke depression: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled clinical trials. J Affect Disord. 2017;211:65-74. doi:10.1016/j.jad.2016.12.058.
Cai W, Mueller C, Li YJ, Shen WD, Stewart R. Post stroke depression and risk of stroke recurrence and mortality: a systematic review and meta-analysis. Ageing Res Rev. 2019;50:102-9. doi:10.1016/j.arr.2019.01.013.
Teasell R, Cotoi A, Chow J, Wiener J, Iliescu A. Evidence-based review of stroke rehabilitation: executive summary. 18th ed. Canada: Canadian partnership for stroke recovery; 2016.
Sianturi R, Anna Keliat B, Yulia Wardani I. The effectiveness of acceptance and commitment therapy on anxiety in clients with stroke. Enferm Clin. 2018;28 Suppl 1:94-7. doi:10.1016/S1130-8621(18)30045-7.
Bucur M, Papagno C. A systematic review of noninvasive brain stimulation for post-stroke depression. J Affect Disord. 2018;238:69-78. doi:10.1016/j.jad.2018.05.026.
Rafsten L, Danielsson A, Sunnerhagen KS. Anxiety after stroke: a systematic review and meta-analysis. J Rehabil Med. 2018;50(9):769-78. doi:10.2340/16501977-2384.
Menlove L, Crayton E, Kneebone I, Allen-Crooks R, Otto E, Harder H. Predictors of anxiety after stroke: a systematic review of observational studies. J Stroke Cerebrovasc Dis. 2015;24(6):1107-17. doi:10.1016/j.jstrokecerebrovasdis.2014.12.036.
O'Sullivan SB. National physical therapy examination review and study guide. Illinois: International Educational Resources; 2019.
Hebert D, Lindsay MP, McIntyre A, Kirton A, Rumney PG, Bagg S, et al. Canadian stroke best practice recommendations: stroke rehabilitation practice guidelines, update 2015. Int J Stroke. 2016;11(4):459-84. doi:10.1177/1747493016643553.
Jolliffe L, Lannin NA, Cadilhac DA, Hoffmann T. Systematic review of clinical practice guidelines to identify recommendations for rehabilitation after stroke and other acquired brain injuries. BMJ Open. 2018;8(2):e018791. doi:10.1136/bmjopen-2017-018791.
สถาบันวิจัยและประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย์ กรมการแพทย์. เครื่องมือการประเมินคุณภาพแนวปฏิบัติสำหรับการวิจัยและการประเมินผล [Appraisal of guideline for research & evaluation II; agree II] [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุรี: สถาบัน; 2556 [สืบค้นเมื่อวันที่ 27 ส.ค. 2563]. จาก: http://www.imrta.dms.moph.go.th/imrta/images/AGREE%20ok%20for%20e-book.pdf
National Health and Medical Research Council. NHMRC additional levels of evidence and grades for recommendations for developers of guidelines [Internet]. Canberra: National Health and Medical Research Council; 2009 [cited 2020 Aug 27]. Available from: https://www.mja.com.au/sites/default/files/NHMRC.levels.of.evidence.2008-09.pdf
Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, Adeoye OM, Bambakidis NC, Becker K, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American heart association/American stroke association. Stroke. 2019;50(12):e344-e418. doi:10.1161/STR.0000000000000211.
The management of stroke rehabilitation work group. VA/DoD clinical practice guideline for the management of stroke rehabilitation. Washington DC. Department of Veterans Affairs, Department of Defense; 2019.
Mountain A, Lindsay MP, Teasell R, Salbach NM, de Jong A, Foley N, et al. Canadian stroke best practice recommendations: rehabilitation, recovery, and community participation following stroke part two: transitions and community participation following stroke. Int J Stroke. 2020;15(7):789-806. doi:10.1177/1747493019897847.
Boulanger JM, Lindsay MP, Gubitz G, Smith EE, Stotts G, Foley N, et al. Canadian stroke best practice recommendations for acute stroke management: prehospital, emergency department, and acute inpatient stroke care, 6th edition. Int J Stroke. 2018;13(9):949-84. doi:10.1177/1747493018786616.
Wein T, Lindsay MP, Côté R, Foley N, Berlingieri J, Bhogal S, et al. Canadian stroke best practice recommendations: secondary prevention of stroke, 6th edition. Int J Stroke. 2018;13(4):420-43. doi:10.1177/1747493017743062.
Saikaley M, Iruthayarajah J, Harnett A, Salter K, Foley N. Evidence-based review of stroke rehabilitation. Canada: Canadian Partnership for Stroke Recovery; 2018.
Cameron JI, O’Connell C, Foley N, Salter K, Booth R, Boyle R, et al. Canadian stroke best practice recommendations: managing transitions of care following stroke, guidelines update 2016. Int J Stroke. 2016;11(7):807-22. doi:10.1177/1747493016660102.
Casaubon LK, Boulanger JM, Glasser E, Blacquiere D, Boucher S, Brown K, et al. Canadian stroke best practice recommendations: acute inpatient stroke care guidelines, update 2015. Int J Stroke. 2016;11(2):239-52. doi:10.1177/1747493015622461.
ทัศนีย์ ตันติฤทธิศักดิ์, ธน ธีระวรวงศ์, บรรณาธิการ. แนวทางการรักษาโรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตันสำหรับแพทย์ [Clinical Practice Guidelines for Ischemic Stroke]. กรุงเทพฯ. สถาบันประสาทวิทยา กรมการแพทย์; 2562.
Stroke Foundation. Clinical guidelines for stroke management [Internet]. Melbourne: Stroke Foundation; 2017 [cited 2020 08 27]. Available from: https://informme.org.au/en/Guidelines/Clinical-Guidelines-for-Stroke-Management
Lou M, Ding J, Hu B, Zhang Y, Li H, Tan Z, et al. Chinese stroke association stroke council guideline writing committee, Chinese stroke association guidelines for clinical management of cerebrovascular disorders: executive summary and 2019 update on organizational stroke management. Stroke Vasc Neurol. 2020;5(3):260-9. doi:10.1136/svn-2020-000355.
Cho WS, Kim JE, Park SQ, Ko JK, Kim DW, Park JC, et al. Korean clinical practice guidelines for aneurysmal subarachnoid hemorrhage. J Korean Neurosurg Soc. 2018;61(2):127-66. doi:10.3340/jkns.2017.0404.005.
Towfighi A, Ovbiagele B, El Husseini N, Hackett ML, Jorge RE, Kissela BM, et al. Poststroke depression: a scientific statement for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2017;48(2):e30-e43. doi:10.1161/STR.0000000000000113.
Maurer DM, Raymond TJ, Davis BN. Depression: screening and diagnosis. Am Fam Physician. 2018;98(8):508-15.
Downloads
เผยแพร่แล้ว
How to Cite
ฉบับ
บท
License
- ผู้อ่านสามารถนำข้อความ ข้อมูล จากวารสารไปใช้ไปใช้ประโยชน์ทางวิชาการได้ เช่น เพื่อการสอน เพื่อการอ้างอิง แต่การนำไปใช้เพื่อวัตถุประสงค์อื่น เช่น เพื่อการค้า จะต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากกรมสุขภาพจิตก่อน
- ความคิดเห็น ข้อมูล และบทสรุปต่าง ๆ ที่ลงตีพิมพ์ในวารสารสุขภาพจิตแห่งประเทศไทยเป็นของผู้เขียนบทความและมิได้แสดงว่ากองบรรณาธิการหรือกรมสุขภาพจิตเห็นพ้องด้วย
