กระบวนการมีส่วนร่วม ของพระภิกษุ สามเณร และผู้ที่เกี่ยวข้อง ในการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในวัด เขตตำบลจอมศรี อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย

บทคัดย่อ

     การวิจัยครั้งนี้ แบ่งเป็น 2 ระยะ โดยระยะที่ 1 วิจัยเชิงพรรณนา เพื่อศึกษาความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมการมีส่วนร่วมของพระภิกษุ สามเณร และผู้ที่เกี่ยวข้อง รวมถึงสถานการณ์การจัดการสิ่งแวดล้อมภายในวัด ศึกษาในกลุ่มพระภิกษุ สามเณร กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน  สมาชิกสภาองค์การบริหารส่วนตำบล อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน จำนวน 132 คน เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม และแบบประเมินการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในวัด ทั้ง 8 แห่งในตำบลจอมศรี วิเคราะห์และนำเสนอข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา ได้แก่จำนวน ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ค่าต่ำสุด ค่าสูงสุด ระยะที่ 2 วิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยคัดเลือกวัด 1 แห่ง ที่มีศักยภาพที่สุด และยินดีเข้าร่วมพัฒนาตามเกณฑ์มาตรฐาน ขั้นตอนการดำเนินการวิจัย ใช้กระบวนการจัดประชุมการวางแผนแบบมีส่วนร่วม (AIC) เพื่อศึกษาการมีส่วนร่วม และประสิทธิผลจากกระบวนการมีส่วนร่วม ของกลุ่มพระภิกษุ สามเณร และผู้ที่เกี่ยวข้อง มีผู้เข้าร่วมประชุม 21 คน ดำเนินกระบวนการไปตามแนวทางการจัดกระบวนการ AIC และบันทึกพฤติกรรมของผู้เข้าร่วมประชุมโดยใช้แบบสังเกต ในระยะติดตามและประเมินผล ใช้แบบประเมินการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในวัด (ประเมินหลัง) ใช้ค่าร้อยละ แปลผลตามเกณฑ์คะแนน

     ผลการศึกษา พบว่ากลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง ร้อยละ 66.7 อายุเฉลี่ย 50.23 ปี มีอาชีพเกษตรกรรม ร้อยละ 70.5 ความรู้เกี่ยวกับอนามัยสิ่งแวดล้อมภายในวัด อยู่ในระดับสูง ร้อยละ 66.7 ทัศนคติในการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในวัด อยู่ในระดับดี ร้อยละ 86.4 พฤติกรรมการมีส่วนร่วมในการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในวัด อยู่ในระดับปานกลาง ร้อยละ 49.2 และผลการประเมินการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในวัด โดยรวม ได้คะแนนเฉลี่ย 31.5 (S.D.=0.32)  คิดเป็นร้อยละ 49.22 ซึ่งยังไม่ผ่านเกณฑ์การประเมินการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในวัด ในระยะที่ 2 ผลการพิจารณาเลือกวัด 1 แห่ง เพื่อพัฒนาตามเกณฑ์ เกิดจากกระบวนการจัดประชุมการวางแผนแบบมีส่วนร่วม ผลการประเมินพบว่าได้คะแนนรวม 50 คะแนน คิดเป็นร้อยละ 78.12 ซึ่งผ่านเกณฑ์อยู่ในระดับดีมาก จะเห็นได้ว่ากระบวนการ AIC เป็นกระบวนการวางแผนแบบมีส่วนร่วม วิเคราะห์ปัญหา และอนาคตของวัดที่อยากเป็น ทุกกิจกรรม เกิดจากการระดมความคิด แสดงความคิดเห็นจากผู้เข้าร่วมประชุม จนเกิดแผนงาน นำมาสู่การปฏิบัติ ประสิทธิผลในการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในวัดจึงพัฒนาในทิศทางที่ดีขึ้นจากระดับไม่ผ่านเกณฑ์ สู่ระดับดีมาก ข้อเสนอแนะจากการศึกษา ควรให้ความรู้เรื่องอนามัยสิ่งแวดล้อมภายในวัดที่ถูกต้อง กิจกรรมที่วัดไม่สามารถดำเนินการเองได้ ควรมีหน่วยงานเข้ามาสนับสนุน สร้างการมีส่วนร่วมทุกภาคส่วน อันจะส่งผลต่อการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในวัดอย่างยั่งยืน