ฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียก่อโรคในคนของสารสกัดหยาบพืชน้ำที่รับประทานได้

บทคัดย่อ

ปัญหาเชื้อแบคทีเรียดื้อยานั้นเป็นปัญหาใหญ่ของมนุษยชาติ จึงจำเป็นต้องทำการค้นคว้าหาสารชนิดใหม่ ที่มีฤทธิ์ต้านแบคทีเรียสูงจากธรรมชาติ เพื่อพัฒนาเป็นยากำจัดเชื้อแบคทีเรียชนิดใหม่ที่มีประสิทธิภาพ การศึกษานี้จึงได้ทำการรวบรวมพืชน้ำจากแหล่งน้ำในธรรมชาติและในตลาดสด จังหวัดพิษณุโลก จำนวน 12 ชนิด โดยเลือกชนิดที่มีความสัมพันธ์กับการใช้รักษาทางการแพทย์แผนไทย ฤทธิ์ทางชีวภาพ และสารทุติยภูมิที่พบในส่วนของพืชที่รับประทานได้ นำชิ้นส่วนแห้งของพืชมาทำการสกัดด้วยเอทานอล หลังจากนั้นนำสารสกัดหยาบมาทดสอบฤทธิ์ต้านแบคทีเรียก่อโรคจำนวน 5 สายพันธุ์ การทดสอบในเบื้องต้นด้วยวิธี agar-disc diffusion สามารถจัดกลุ่มพืชตามความสามารถในการยับยั้งได้เป็น 5 กลุ่มคือ 1) กลุ่มฤทธิ์สูง คือ แพงพวยน้ำและก้านจอง 2) กลุ่มฤทธิ์ค่อนข้างสูง คือ บัวหลวงและผักบุ้ง 3) กลุ่มฤทธิ์ปานกลาง คือ ผักกูด บัวสายและแว่นแก้ว 4) กลุ่มฤทธิ์น้อย คือ กระเฉดและโสนอินเดีย และ 5) กลุ่มไม่มีฤทธิ์ คือ ไข่น้ำ ผักตบชวาและผักแว่น พบว่าสารสกัดมีผลยับยั้งเชื้อแกรมบวกมากกว่าแกรมลบ เรียงความไวของเชื้อต่อสารสกัดจากมากไปน้อยได้เป็น Staphylococcus pyogenes > Streptococcus pneumoniae > Salmonella typhimurium > Staphylococcus aureus > Escherichia coli ค่าความเข้มข้นที่ต่ำที่สุดที่สามารถยับยั้งการเจริญของเชื้อได้ โดยวิธี micro-broth dilution ยืนยันว่าสารสกัดแพงพวยน้ำมีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อแกรมบวก S. pyogenes และ S. pneumoniae (0.625 มก./มล.) มากกว่าเชื้อแกรมลบ S. typhimurium (5 มก./มล.) ในขณะที่สารสกัดก้านจองมีฤทธิ์ต่อเชื้อทั้ง 5 ชนิดใกล้เคียงกัน (1.25 มก./มล.) ผลที่ได้บ่งชี้ถึงศักยภาพของแพงพวยน้ำและก้านจองที่จะสามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้ต่อไป