ภูมิปัญญาการรักษาโรคมะเร็งของหมอพื้นบ้าน: กรณีศึกษาหมอพื้นบ้าน 4 ราย

บทคัดย่อ

หมอพื้นบ้านไทยยังมีบทบาทในการรักษาโรคมะเร็งซึ่งเป็นทางเลือกสุดท้ายของผู้ป่วย แต่ปัจจุบันจำนวนหมอพื้นบ้านลดลง ด้วยว่ามีอายุมากขึ้น และหาผู้ที่สืบทอดวิชาไม่ได้ การวิจัยเชิงคุณภาพ (แบบกรณีศึกษา) นี้ มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาภูมิปัญญาและรวบรวมสมุนไพร ตำรับยาสมุนไพรของหมอพื้นบ้านรักษาโรคมะเร็ง โดยสืบค้นจากหมอพื้นบ้านที่ขึ้นทะเบียน 4 ภาค คัดเลือก 3 ขั้นตอน โดย 1) แบบกลุ่ม  2) แบบเจาะจง และ3) แบบรายกรณี ได้หมอพื้นบ้าน 4 ราย ใช้การสัมภาษณ์  เชิงลึก การสังเกต การจดบันทึก การบันทึกเสียงและภาพ ใช้การวิเคราะห์เนื้อหา แล้วส่งรายงานให้หมอพื้นบ้านตรวจสอบ นำรายงานที่ได้กลับคืนมาแก้ไขเพิ่มเติม ภูมิปัญญาตามที่หมอพื้นบ้านต้องการเปิดเผย พบว่า หมอพื้นบ้านทุกคนได้รับการสืบทอดองค์ความรู้จากบรรพบุรุษ จากครู (ผู้ล่วงลับ) และจากสัมผัสที่หก ไม่มีตำราเรียน ใช้การสอนแบบตัวต่อตัว และจากประสบการณ์การรักษาโรคมะเร็ง ใช้สมุนไพรรักษา เป็นยาต้ม และยาเม็ดควบคู่กับใช้คาถา และสิ่งศักดิ์สิทธิ์เหนือธรรมชาติ มีพิธีกรรม ได้แก่ การบูชาครู และจัดไหว้ครูประจำปี ก่อนทำการรักษา มีค่าครู แต่ห้ามเรียกร้องค่ารักษา และรวบรวมสมุนไพร และตำรับยาได้ 7 สูตร พบว่า ใช้หัวข้าวเย็นเหนือ และหัวข้าวเย็นใต้เป็นสมุนไพรหลัก ควบคู่กับให้บริโภคผักพื้นบ้าน งดอาหารแสลง และเน้นการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม การแพทย์พื้นบ้านไทยที่มีหมอพื้นบ้านเป็นผู้ดูแลสุขภาพอย่างเป็นกันเองในชุมชนจนได้มีการยอมรับให้เป็นส่วนหนึ่งของวิถีการดำเนินชีวิตภายใต้กระบวนทัศน์สุขภาพ อย่างไรก็ตามควรมีการวิเคราะห์สูตรตำรับยาสมุนไพรรักษามะเร็งแต่ละสูตร การเทียบเคียงลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ชื่อท้องถิ่น และชื่อวิทยาศาสตร์ของพืชสมุนไพร และพัฒนาเป็นงานวิจัยทางคลินิกต่อไป