การพัฒนาทุนทางสังคมเพื่อคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ : การศึกษากรณีชุมชน จังหวัดพะเยา

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพแบบกรณีศึกษา (Case Study Qualitative Research)
มีวัตถุประสงค์ เพื่อวิเคราะห์ประเด็นที่เกี่ยวข้องกับการใช้ทุนทางสังคมในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุในชุมชน และศึกษารูปแบบการพัฒนาทุนทางสังคมในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุในชุมชน ดำเนินการ ศึกษา ระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ 2563 ถึง เดือนกันยายน 2563  ประชากรในการศึกษาครั้งนี้  คือ กลุ่มผู้นำชุมชนที่มีส่วนร่วมในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุใน 4 มิติ คือ ด้านสุขภาพ ด้านสังคม ด้านเศรษฐกิจ และด้านสิ่งแวดล้อม จากทุนทางสังคม ที่เป็นบุคคล กลุ่มบุคคล ได้แก่  คณะกรรมการโรงเรียนผู้สูงอายุ  อาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุ  กลุ่มผลิตภัณฑ์ชุมชน ศูนย์เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น  เลือกตัวอย่างเข้ากลุ่มแบบเจาะจง จำนวน 60 คน  เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แนวคำถามสำหรับการสัมภาษณ์และการสนทนากลุ่มกับผู้นำชุมชนที่มีส่วนร่วมในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุทั้ง 4 มิติ  ประกอบด้วย    แนวคำถามเกี่ยวกับการมีส่วนร่วมของชุมชนในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ  และ แนวคำถามเกี่ยวกับแนวทางในการพัฒนารูปแบบทุนทางสังคมในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ วิเคราะห์ข้อมูล โดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา (content  analysis)

ผลการวิจัย  พบว่า  ประเด็นที่เกี่ยวข้องกับการใช้ทุนทางสังคมในการส่งเสริมคุณภาพชีวิต     ของผู้สูงอายุในชุมชน ประกอบด้วย 5 ประเด็น คือ ภาวะผู้นำ การเสริมสร้างแรงจูงใจ การสร้างทีมงาน        การเพิ่มศักยภาพของแกนนำกลุ่มต่าง ๆ ในการจัดกิจกรรมด้านสังคม  ด้านเศรษฐกิจ  ด้านสุขภาพ การจัดสภาวะแวดล้อมให้เอื้อต่อคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ  และการประสานภาคีเครือข่าย  รูปแบบการพัฒนาทุนทางสังคมในการส่งเสริมคุณภาพ

ชีวิตของผู้สูงอายุในชุมชน มี 6 องค์ประกอบ แบ่งการดำเนินการเป็น 3 ระยะ คือ ระยะแรก ระยะขยายผล  และขยาย ผล และระยะเกิดความยั่งยืน การศึกษาครั้งนี้มีการดำเนินการครบทุกองค์ประกอบ 2 ระยะ สำหรับระยะที่ 3 อยู่ในช่วงระหว่างการส่งเสริมการพัฒนาศักยภาพของชุมชนและพัฒนาแหล่งเรียนรู้เพื่อหนุนเสริมคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน

ข้อเสนอแนะ ผู้นำชุมชนควรส่งเสริมการใช้กระบวนการพัฒนาทุนทางสังคมในระยะที่ 3 ให้มีความสมบูรณ์เพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุในชุมชนให้เป็นไปอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน