การพัฒนารูปแบบการเสริมสร้างความเข้มแข็ง โดยใช้ชุมชนเป็นฐาน เพื่อสร้างเสริมพฤติกรรมการดูแลเท้า ในผู้ป่วยเบาหวาน ที่มีภาวะเส้นประสาทส่วนปลายเสื่อม ตำบลสันปูเลย อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ
แผลที่เท้าในผู้ป่วยเบาหวานเป็นภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญที่นำไปสู่การถูกตัดเท้าในผู้ป่วยเบาหวาน
ซึ่งส่งผลกระทบต่อผู้ป่วย ทั้งด้านร่างกายและจิตใจ ทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยลดลง และเพิ่มภาระ
การดูแลของครอบครัว การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาและศึกษาผลของรูปแบบการเสริมสร้างความเข็มแข็ง
โดยใช้ชุมชนเป็นฐาน เพื่อสร้างเสริมพฤติกรรมการดูแลเท้าในผู้ป่วยเบาหวานที่มีภาวะเส้นประสาท
ส่วนปลายเสื่อม ตำบลสันปูเลย อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ โดยใช้แนวคิดหุ้นส่วนและบทบาท
ที่เชื่อมโยงในการดูแลผู้ป่วยโรคเรื้อรังทั้ง 3 ส่วน ได้แก่ หุ้นส่วนแรก คือ ผู้ป่วยเบาหวานที่มีภาวะเส้น
ประสาทส่วนปลายเสื่อมและครอบครัว หุ้นส่วนที่สอง คือ ชุมชนหรือท้องถิ่น และหุ้นส่วนสุดท้าย คือ
ระบบบริการสุขภาพโดยโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ โดยใช้กระบวนการวิจัยและพัฒนา ประกอบด้วย
ขั้นตอน 2 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 พัฒนารูปแบบการเสริมสร้างความเข็มแข็งโดยใช้ชุมชนเป็นฐาน
เพื่อสร้างเสริมพฤติกรรมการดูแลเท้าในผู้ป่วยเบาหวานที่มีภาวะเส้นประสาทส่วนปลายเสื่อม ประกอบด้วย
ขั้นตอนการวิเคราะห์สถานการณ์ การพัฒนารูปแบบ และการทดลองใช้รูปแบบ โดยเก็บรวบรวมข้อมูล
จากแบบสอบถาม การสนทนากลุ่ม และการสัมภาษณ์เชิงลึก เป็นระยะเวลา 4 เดือน จากผู้ให้ข้อมูล
จำนวน 40 คน ทำการคัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจงตามคุณสมบัติที่กำหนด ประกอบด้วย
ผู้ป่วยเบาหวาน ญาติผู้ดูแลและครอบครัว ตัวแทนองค์กรส่วนท้องถิ่น/ชุมชน เจ้าหน้าที่สาธารณสุข
และอาสาสมัครสาธารณสุข วิเคราะห์ข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่มโดยการวิเคราะห์
เชิงเนื้อหา และ ระยะที่ 2 ศึกษาผลของการใช้รูปแบบการเสริมสร้างความเข็มแข็งโดยใช้ชุมชนเป็นฐาน
เพื่อสร้างเสริมพฤติกรรมการดูแลเท้าในผู้ป่วยเบาหวานที่มีภาวะเส้นประสาทส่วนปลายเสื่อม กลุ่มตัวอย่าง
ได้แก่ ผู้ป่วยเบาหวานจำนวน 60 คน คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจงตามคุณสมบัติที่กำหนด แบ่งเป็นกลุ่ม
ควบคุมและกลุ่มทดลอง กลุ่มละ 30 คน โดยกลุ่มทดลองได้รับการดูแลเท้าตามรูปแบบที่พัฒนาขึ้น และ
กลุ่มควบคุมได้รับการดูแลเท้าตามปกติ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา สถิติทดสอบค่าที
แบบสองกลุ่มอิสระจากกัน และแบบสองกลุ่มที่สัมพันธ์กัน
ผลการศึกษาพบว่า รูปแบบการเสริมสร้างความเข็มแข็งโดยใช้ชุมชนเป็นฐาน เพื่อสร้างเสริมพฤติกรรม
การดูแลเท้าในผู้ป่วยเบาหวานที่มีภาวะเส้นประสาทส่วนปลายเสื่อม ประกอบด้วย 4 กิจกรรม คือ
1) การคัดกรองค้นหากลุ่มเสี่ยงต่อการเกิดแผลเท้าเบาหวาน และให้ความรู้การดูแลเท้าในผู้ป่วยโรคเบาหวาน
ที่มีภาวะเส้นประสาทส่วนปลายเสื่อมอย่างต่อเนื่อง 2) การส่งเสริมพฤติกรรมดูแลเท้าด้วยตนเอง
3) การมีส่วนร่วมของครอบครัว และ 4) การมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายในชุมชน ก่อให้เกิดภาคีเครือข่าย
ร่วมใจ ใส่ใจเท้าผู้ป่วยเบาหวาน ทำให้สามารถลดการเกิดแผลที่เท้าลงได้ ส่วนผลการทดลองในระยะที่สอง
พบว่า กลุ่มทดลองมีคะแนนพฤติกรรมการดูแลเท้าประจำวัน สูงกว่าก่อนการทดลอง และสูงกว่า
กลุ่มควบคุม อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05
ข้อเสนอแนะจากการวิจัยครั้งนี้ คือ การพัฒนารูปแบบการสร้างเสริมพฤติกรรมการดูแลเท้าใน
ผู้ป่วยเบาหวานที่มีภาวะเส้นประสาทส่วนปลายเสื่อม โดยใช้ครอบครัวและชุมชนเป็นฐาน เป็นกลวิธีสำคัญ
สำหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น แกนนำชุมชน และบุคลากรด้านสุขภาพ ที่จะนำไปใช้ในการเสริมสร้าง
พฤติกรรมการดูแลเท้าในผู้ป่วยเบาหวานที่มีภาวะเส้นประสาทส่วนปลายเสื่อม ให้สามารถดูแลและพึ่งพิง
ตนเองได