โรคโคโรนาไวรัส 2019 (COVID-19) ในด้านระบบทางเดินอาหารและตับ
คำสำคัญ:
โรคโคโรนาไวรัส, 2019, อาการแสดงในระบบทางเดินอาหารและตับ, Fecal–oral transmissionบทคัดย่อ
บทนำปัจจุบันโรคโคโรนาไวรัส 2019 (COVID-19) กำลังระบาดอย่างกว้างขวาง โดยในกลางเดือนเมษายน
พ.ศ. 2563 พบผู้ติดเชื้อทั่วโลกมากกว่า 2,000,000 คน และเสียชีวิตมากกว่า 130,000 ราย มากกว่า 200 ประเทศ
ทั่วโลก โดยโรค COVID-19 เกิดจากเชื้อไวรัส Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARSCoV-2) พบครั้งแรกที่เมืองอู่ฮั่น มณฑลหูเป่ย์ สาธารณรัฐประชาชนจีน ในช่วงเดือนธันวาคม พ.ศ.2562 และหลัง
จากนั้นได้มีการระบาดไปเกือบทั่วโลก โดยอัตราทุพพลภาพ และการเสียชีวิตพบในมากกว่ากลุ่มการติดเชื้อโคโรนา
ไวรัสที่ระบาดก่อนหน้านี้คือ โรค SARS (8,098 คน ติดเชื้อ 774 คน เสียชีวิต) และ MERS (2,458 คน ติดเชื้อ
848 คนเสียชีวิต1
จากข้อมูลแรกจากประเทศจีนในผู้ป่วย 72,314 ราย พบว่า ร้อยละ 81 จะมีอาการเพียงเล็ก
น้อยหรือไม่รุนแรง ร้อยละ 14 จะมีอาการรุนแรง เช่น มีอาการเหนื่อย และ ภาวะปอกอักเสบ ร้อยละ 5 จะมี
อาการรุนแรงมากจนถึงมีภาวะอวัยวะล้มเหลวได้ ส่วนอัตราการตายปัจจุบันอยู่ที่ประมาณ ร้อยละ 2-3 2
การ
ศึกษาเดียวกันยังพบว่านอกเหนือจากอาการแสดงทางระบบทางเดินหายใจแล้ว ผู้ป่วย COVID-19 ยังมีอาการ
แสดงทางระบบทางเดินอาหารและตับเช่นเดียวกัน ดังนั้นโรคจึงสามารถติดต่อทางการสัมผัสอุจจาระเช่นกัน
วัตถุประสงค์ เพื่อทบทวนวรรณกรรมเกี่ยวกับการติดเชื้อ COVID-19 ในด้านต่าง ๆ ได้แก่อาการแสดงในระบบทาง
เดินอาหารและตับ fecal oral transmission และการป้องกันการติดเชื้อในห้องส่องกล้องระบบทางเดินอาหาร
วิธีการ ทบทวนวรรณกรรมที่ตีพิมพ์จากฐานข้อมูล PubMed, Ovid, medRxiv จนถึง 20 เมษายน 2020
สรุป SARS-CoV-2 เป็นภัยคุกคามร้ายแรงของมนุษย์โลก โดยในช่วงแรก ๆ ของการระบาดอาการหลักที่นำมาสู่
การคัดกรองคืออาการทางเดินหายใจ แต่อย่างไรก็ตามเมื่อมีข้อมูลมากขึ้นอาการทางด้านทางเดินอาหารก็พบได้
มีรายงานการตรวจพบอนุภาคของไวรัสในอุจจาระแม้ว่าผลจาการตรวจในทางเดินหายใจจะเป็นลบแล้ว ดังนั้นการ
รณรงค์ป้องกันการแพร่ระบาดผ่านทาง fecal oral transmission มีความสำคัญอย่างยิ่งยวด และนำมาซึ่งการ
พัฒนาการรักษาใหม่ ๆ ที่มุ่งเน้นที่ระบบทางเดินอาหารในอนาคตอีกด้วย
References
1. Stadler K, Masignani V, Eickmann M, et al.
SARS--beginning to understand a new virus.
Nat Rev Microbiol. 2003; 1(3): 209-18.
2. Wu Z, McGoogan JM. Characteristics of and
mportant lessons from the coronavirus
disease 2019 (COVID-19) outbreak in China:
Summary of a report of 72314 cases From
the Chinese Center for Disease Control
and Prevention. JAMA. 2020; 10.1001/
jama.2020.2648.
3. Richman DD WR, Hayden FG. Clinical
Virology. 4th ed ed. Washington: ASM
Press; 2016.
4. Zhu N, Zhang D, Wang W, et al. A novel
coronavirus from patients with pneumonia
in China, 2019. N Engl J Med. 2020; 382(8):
727-33.
5. van Doremalen N, Bushmaker T, Morris
DH, Holbrook MG, Gamble A, Williamson
BN, et al. Aerosol and surface stability of
SARS-CoV-2 as compared with SARS-CoV-1.
N Engl J Med. 2020; 382(16): 1564-7.
6. Gu J, Han B, Wang J. COVID-19: Gastrointestinal
manifestations and potential fecal-oral
transmission. Gastroenterology. 2020;
158(6): 1518-9.
7. Wong SH, Lui RN, Sung JJ. Covid-19 and the
digestive system. J Gastroenterol Hepatol.
2020; 35: 744-8.
8. Xiao F, Tang M, Zheng X, Liu Y, Li X, Shan
H. Evidence for gastrointestinal infection
of SARS-CoV-2. Gastroenterology. 2020;
158(6): 1831-3.e3.
9. Xie C, Jiang L, Huang G, et al. Comparison
of different samples for 2019 novel
coronavirus detection by nucleic acid
amplification tests. Int J Infect Dis. 2020;
93: 264-7.
10. Zhang W, Du RH, Li B, et al. Molecular and
serological investigation of 2019-nCoV
infected patients: implication of multiple
shedding routes. Emerg Microbes Infect.
2020; 9(1): 386-9.
11. Wang W, Xu Y, Gao R, et al. Detection of
SARS-CoV-2 in different types of clinical
specimens. JAMA. 2020; 323(18): 1843-4.
12. Repici A, Maselli R, Colombo M, et al.
Coronavirus (COVID-19) outbreak: What
the department of endoscopy should
know. Gastrointest Endosc. 2020;S0016-
5107(20)30245-5.
13. Lauer SA, Grantz KH, Bi Q, et al. The
incubation period of coronavirus
disease 2019 (COVID-19) from publicly
reported confirmed cases: Estimation and
application. Ann Intern Med. 2020; 172(9):
577-82.
14. Zhang J, Wang S, Xue Y. Fecal specimen
diagnosis 2019 novel coronavirus-infected
pneumonia. J Med Virol. 2020; 92(6): 680-2.
15. Gao QY, Chen YX, Fang JY. 2019 Novel
coronavirus infection and gastrointestinal
tract. J Dig Dis. 2020; 21(3): 125-6.
16. Yeo C, Kaushal S, Yeo D. Enteric
involvement of coronaviruses: is faecaloral transmission of SARS-CoV-2 possible?
Lancet Gastroenterol Hepatol. 2020; 5(4):
335-7.
17. Giacomelli A, Pezzati L, Conti F, et al. Selfreported olfactory and taste disorders
in SARS-CoV-2 patients: a cross-sectional
study. Clin Infect Dis. 2020; ciaa330.
18. Wong HYF, Lam HYS, Fong AH, et al.
Frequency and distribution of chest
radiographic findings in COVID-19 positive
patients. Radiology. 2019.
19. Zhang JJ, Dong X, Cao YY, et al. Clinical
characteristics of 140 patients infected with
SARS-CoV-2 in Wuhan, China. Allergy. 2020;
10.1111/all.14238.
20. Chen N, Zhou M, Dong X, et al.
Epidemiological and clinical characteristics
of 99 cases of 2019 novel coronavirus
pneumonia in Wuhan, China: a descriptive
study. Lancet. 2020; 395(10223): 507-13.
21. Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, et al. Clinical
Characteristics of Coronavirus Disease 2019
in China. N Engl J Med. 2020; 382: 1708-20.
22. Wang D, Hu B, Hu C, et al. Clinical
Characteristics of 138 Hospitalized Patients
With 2019 Novel Coronavirus-Infected
Pneumonia in Wuhan, China. JAMA. 2020;
323(11): 1061-9.
23. Huang C, Wang Y, Li X, et al. Clinical
features of patients infected with 2019
novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet.
2020; 395(10223): 497-506.
24. Pan L, Mu M, Yang P, et al. Clinical
characteristics of COVID-19 patients with
digestive symptoms in Hubei, China: A
descriptive, cross-sectional, multicenter
study. Am J Gastroenterol. 2020; 115(5):
766-73.
25. Chan JF, Yuan S, Kok KH, et al. A familial
cluster of pneumonia associated with the
2019 novel coronavirus indicating personto-person transmission: a study of a family
cluster. Lancet. 2020; 395(10223): 514-23.
26. Chang, Lin M, Wei L, et al. Epidemiologic and
clinical characteristics of novel coronavirus
infections involving 13 patients outside
Wuhan, China. JAMA. 2020; 323(11): 1092-3.
27. Holshue ML, DeBolt C, Lindquist S, et al.
First Case of 2019 novel coronavirus in the
United States. N Engl J Med. 2020; 382(10):
929-936.
28. Kim JY, Choe PG, Oh Y, et al. The first case
of 2019 novel coronavirus pneumonia
imported into Korea from Wuhan, China:
Implication for infection prevention and
control measures. J Korean Med Sci. 2020;
35(5): e61.
29. Phan LT, Nguyen TV, Luong QC, et al.
Importation and human-to-human
transmission of a novel coronavirus in
Vietnam. N Engl J Med. 2020; 382(9): 872-4.
30. Liu K, Fang YY, Deng Y, et al. Clinical
characteristics of novel coronavirus cases
in tertiary hospitals in Hubei Province. Chin
Med J (Engl). 2020; 133(9): 1025-31.
31. Lu X, Zhang L, Du H, et al. SARS-CoV-2
Infection in Children. N Engl J Med. 2020;
382: 1663-5.
32. Shi H, Han X, Jiang N, et al. Radiological
findings from 81 patients with COVID-19
pneumonia in Wuhan, China: A descriptive
study. Lancet Infect Dis. 2020; 20(4): 425-
34.
33. Xu XW, Wu XX, Jiang XG, et al. Clinical
findings in a group of patients infected with
the 2019 novel coronavirus (SARS-Cov-2)
outside of Wuhan, China: retrospective
case series. BMJ. 2020; 368: m606.
34. Yang X, Yu Y, Xu J, et al. Clinical course
and outcomes of critically ill patients
with SARS-CoV-2 pneumonia in Wuhan,
China: a single-centered, retrospective,
observational study. Lancet Respir Med.
2020; 8(5): 475-81.
35. Zhou F, Yu T, Du R, et al. Clinical course
and risk factors for mortality of adult
inpatients with COVID-19 in Wuhan, China:
A retrospective cohort study. Lancet. 2020;
395(10229): 1054-62.
36. Carvalho A AR, Adams A, Paul M, Kothari
N, Peters S, DeBenedet AT. SARSCoV-2 gastrointestinal infection causing
hemorrhagic colitis: Implications for
detection and transmission of COVID-19
disease. Am J Gastroenterol 2020; 115(6):
942-6.
37. Xu L, Liu J, Lu M, Yang D, Zheng X. Liver
injury during highly pathogenic human
coronavirus infections. Liver Int. 2020; 40(5):
998-1004.
38. Zhang C SL, Wang FS. Liver injury in
COVID-19: management and challenges.
Lancet Gastroenterol Hepatol. 2020; 4(20):
428-30.
39. Cao B, Wang Y, Wen D, Liu W, Wang J, Fan
G, et al. A Trial of lopinavir-ritonavir in
adults hospitalized with severe Covid-19.
N Engl J Med. 2020; 382: 1787-99.
40. Zhao D, Yao F, Wang L, Zheng L, Gao Y, Ye
J, et al. A comparative study on the clinical
features of COVID-19 pneumonia to other
pneumonias. Clin Infect Dis. 2020: ciaa247.
41. Wander P, Epstein M, Bernstein D. COVID-19
presenting as acute hepatitis. Am J
Gastroenterol. 2020; 115(6): 941-2.
42. Xu Z, Shi L, Wang Y, et al. Pathological
findings of COVID-19 associated with acute
respiratory distress syndrome. Lancet
Respir Med. 2020; 8(4): 420-2.
43. Ong SWX, Tan YK, Chia PY, Lee TH,
Ng OT, Wong MSY, et al. Air, surface
environmental, and personal protective
equipment contamination by csevere
acute respiratory syndrome coronavirus 2
(SARS-CoV-2) from a symptomatic patient.
JAMA. 2020; 323(16): 1610-2.
44. Soetikno R, Teoh AYB, Kaltenbach T, Lau
JYW, Asokkumar R, Cabral-Prodigalidad P, et
al. Considerations in performing endoscopy
during the COVID-19 pandemic. Gastrointest
Endosc. 2020: S0016-5107(20)34033-5.
45. Chiu PWY, Ng SC, Inoue H, Reddy DN, Ling
Hu E, Cho JY, et al. Practice of endoscopy
during COVID-19 pandemic: Position
statements of the Asian Pacific Society
for Digestive Endoscopy (APSDE-COVID
statements). Gut. 2020; 69(6): 991-6.
SARS--beginning to understand a new virus.
Nat Rev Microbiol. 2003; 1(3): 209-18.
2. Wu Z, McGoogan JM. Characteristics of and
mportant lessons from the coronavirus
disease 2019 (COVID-19) outbreak in China:
Summary of a report of 72314 cases From
the Chinese Center for Disease Control
and Prevention. JAMA. 2020; 10.1001/
jama.2020.2648.
3. Richman DD WR, Hayden FG. Clinical
Virology. 4th ed ed. Washington: ASM
Press; 2016.
4. Zhu N, Zhang D, Wang W, et al. A novel
coronavirus from patients with pneumonia
in China, 2019. N Engl J Med. 2020; 382(8):
727-33.
5. van Doremalen N, Bushmaker T, Morris
DH, Holbrook MG, Gamble A, Williamson
BN, et al. Aerosol and surface stability of
SARS-CoV-2 as compared with SARS-CoV-1.
N Engl J Med. 2020; 382(16): 1564-7.
6. Gu J, Han B, Wang J. COVID-19: Gastrointestinal
manifestations and potential fecal-oral
transmission. Gastroenterology. 2020;
158(6): 1518-9.
7. Wong SH, Lui RN, Sung JJ. Covid-19 and the
digestive system. J Gastroenterol Hepatol.
2020; 35: 744-8.
8. Xiao F, Tang M, Zheng X, Liu Y, Li X, Shan
H. Evidence for gastrointestinal infection
of SARS-CoV-2. Gastroenterology. 2020;
158(6): 1831-3.e3.
9. Xie C, Jiang L, Huang G, et al. Comparison
of different samples for 2019 novel
coronavirus detection by nucleic acid
amplification tests. Int J Infect Dis. 2020;
93: 264-7.
10. Zhang W, Du RH, Li B, et al. Molecular and
serological investigation of 2019-nCoV
infected patients: implication of multiple
shedding routes. Emerg Microbes Infect.
2020; 9(1): 386-9.
11. Wang W, Xu Y, Gao R, et al. Detection of
SARS-CoV-2 in different types of clinical
specimens. JAMA. 2020; 323(18): 1843-4.
12. Repici A, Maselli R, Colombo M, et al.
Coronavirus (COVID-19) outbreak: What
the department of endoscopy should
know. Gastrointest Endosc. 2020;S0016-
5107(20)30245-5.
13. Lauer SA, Grantz KH, Bi Q, et al. The
incubation period of coronavirus
disease 2019 (COVID-19) from publicly
reported confirmed cases: Estimation and
application. Ann Intern Med. 2020; 172(9):
577-82.
14. Zhang J, Wang S, Xue Y. Fecal specimen
diagnosis 2019 novel coronavirus-infected
pneumonia. J Med Virol. 2020; 92(6): 680-2.
15. Gao QY, Chen YX, Fang JY. 2019 Novel
coronavirus infection and gastrointestinal
tract. J Dig Dis. 2020; 21(3): 125-6.
16. Yeo C, Kaushal S, Yeo D. Enteric
involvement of coronaviruses: is faecaloral transmission of SARS-CoV-2 possible?
Lancet Gastroenterol Hepatol. 2020; 5(4):
335-7.
17. Giacomelli A, Pezzati L, Conti F, et al. Selfreported olfactory and taste disorders
in SARS-CoV-2 patients: a cross-sectional
study. Clin Infect Dis. 2020; ciaa330.
18. Wong HYF, Lam HYS, Fong AH, et al.
Frequency and distribution of chest
radiographic findings in COVID-19 positive
patients. Radiology. 2019.
19. Zhang JJ, Dong X, Cao YY, et al. Clinical
characteristics of 140 patients infected with
SARS-CoV-2 in Wuhan, China. Allergy. 2020;
10.1111/all.14238.
20. Chen N, Zhou M, Dong X, et al.
Epidemiological and clinical characteristics
of 99 cases of 2019 novel coronavirus
pneumonia in Wuhan, China: a descriptive
study. Lancet. 2020; 395(10223): 507-13.
21. Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, et al. Clinical
Characteristics of Coronavirus Disease 2019
in China. N Engl J Med. 2020; 382: 1708-20.
22. Wang D, Hu B, Hu C, et al. Clinical
Characteristics of 138 Hospitalized Patients
With 2019 Novel Coronavirus-Infected
Pneumonia in Wuhan, China. JAMA. 2020;
323(11): 1061-9.
23. Huang C, Wang Y, Li X, et al. Clinical
features of patients infected with 2019
novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet.
2020; 395(10223): 497-506.
24. Pan L, Mu M, Yang P, et al. Clinical
characteristics of COVID-19 patients with
digestive symptoms in Hubei, China: A
descriptive, cross-sectional, multicenter
study. Am J Gastroenterol. 2020; 115(5):
766-73.
25. Chan JF, Yuan S, Kok KH, et al. A familial
cluster of pneumonia associated with the
2019 novel coronavirus indicating personto-person transmission: a study of a family
cluster. Lancet. 2020; 395(10223): 514-23.
26. Chang, Lin M, Wei L, et al. Epidemiologic and
clinical characteristics of novel coronavirus
infections involving 13 patients outside
Wuhan, China. JAMA. 2020; 323(11): 1092-3.
27. Holshue ML, DeBolt C, Lindquist S, et al.
First Case of 2019 novel coronavirus in the
United States. N Engl J Med. 2020; 382(10):
929-936.
28. Kim JY, Choe PG, Oh Y, et al. The first case
of 2019 novel coronavirus pneumonia
imported into Korea from Wuhan, China:
Implication for infection prevention and
control measures. J Korean Med Sci. 2020;
35(5): e61.
29. Phan LT, Nguyen TV, Luong QC, et al.
Importation and human-to-human
transmission of a novel coronavirus in
Vietnam. N Engl J Med. 2020; 382(9): 872-4.
30. Liu K, Fang YY, Deng Y, et al. Clinical
characteristics of novel coronavirus cases
in tertiary hospitals in Hubei Province. Chin
Med J (Engl). 2020; 133(9): 1025-31.
31. Lu X, Zhang L, Du H, et al. SARS-CoV-2
Infection in Children. N Engl J Med. 2020;
382: 1663-5.
32. Shi H, Han X, Jiang N, et al. Radiological
findings from 81 patients with COVID-19
pneumonia in Wuhan, China: A descriptive
study. Lancet Infect Dis. 2020; 20(4): 425-
34.
33. Xu XW, Wu XX, Jiang XG, et al. Clinical
findings in a group of patients infected with
the 2019 novel coronavirus (SARS-Cov-2)
outside of Wuhan, China: retrospective
case series. BMJ. 2020; 368: m606.
34. Yang X, Yu Y, Xu J, et al. Clinical course
and outcomes of critically ill patients
with SARS-CoV-2 pneumonia in Wuhan,
China: a single-centered, retrospective,
observational study. Lancet Respir Med.
2020; 8(5): 475-81.
35. Zhou F, Yu T, Du R, et al. Clinical course
and risk factors for mortality of adult
inpatients with COVID-19 in Wuhan, China:
A retrospective cohort study. Lancet. 2020;
395(10229): 1054-62.
36. Carvalho A AR, Adams A, Paul M, Kothari
N, Peters S, DeBenedet AT. SARSCoV-2 gastrointestinal infection causing
hemorrhagic colitis: Implications for
detection and transmission of COVID-19
disease. Am J Gastroenterol 2020; 115(6):
942-6.
37. Xu L, Liu J, Lu M, Yang D, Zheng X. Liver
injury during highly pathogenic human
coronavirus infections. Liver Int. 2020; 40(5):
998-1004.
38. Zhang C SL, Wang FS. Liver injury in
COVID-19: management and challenges.
Lancet Gastroenterol Hepatol. 2020; 4(20):
428-30.
39. Cao B, Wang Y, Wen D, Liu W, Wang J, Fan
G, et al. A Trial of lopinavir-ritonavir in
adults hospitalized with severe Covid-19.
N Engl J Med. 2020; 382: 1787-99.
40. Zhao D, Yao F, Wang L, Zheng L, Gao Y, Ye
J, et al. A comparative study on the clinical
features of COVID-19 pneumonia to other
pneumonias. Clin Infect Dis. 2020: ciaa247.
41. Wander P, Epstein M, Bernstein D. COVID-19
presenting as acute hepatitis. Am J
Gastroenterol. 2020; 115(6): 941-2.
42. Xu Z, Shi L, Wang Y, et al. Pathological
findings of COVID-19 associated with acute
respiratory distress syndrome. Lancet
Respir Med. 2020; 8(4): 420-2.
43. Ong SWX, Tan YK, Chia PY, Lee TH,
Ng OT, Wong MSY, et al. Air, surface
environmental, and personal protective
equipment contamination by csevere
acute respiratory syndrome coronavirus 2
(SARS-CoV-2) from a symptomatic patient.
JAMA. 2020; 323(16): 1610-2.
44. Soetikno R, Teoh AYB, Kaltenbach T, Lau
JYW, Asokkumar R, Cabral-Prodigalidad P, et
al. Considerations in performing endoscopy
during the COVID-19 pandemic. Gastrointest
Endosc. 2020: S0016-5107(20)34033-5.
45. Chiu PWY, Ng SC, Inoue H, Reddy DN, Ling
Hu E, Cho JY, et al. Practice of endoscopy
during COVID-19 pandemic: Position
statements of the Asian Pacific Society
for Digestive Endoscopy (APSDE-COVID
statements). Gut. 2020; 69(6): 991-6.
Downloads
เผยแพร่แล้ว
2020-06-27
ฉบับ
บท
บทความพิเศษ
