การทำร้ายตนเองแบบไม่เจตนาเสียชีวิตในวัยรุ่น: คุณลักษณะของโรคและเครื่องมือที่ใช้ในการประเมิน

บทคัดย่อ

          การทำร้ายตนเองแบบไม่เจตนาเสียชีวิตเป็นภัยคุกคามทางสุขภาพจิตที่แพร่หลายในหมู่วัยรุ่น โดยพบว่า การทำร้ายตนเองแบบไม่เจตนาเสียชีวิตนั้นมีอัตราที่เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ในประชากรกลุ่มนี้ อีกทั้งวัยรุ่นส่วนใหญ่ที่มีพฤติกรรมการทำร้ายตนเองแบบไม่เจตนาเสียชีวิตมักมีความเสี่ยงสูงที่จะมีพฤติกรรมฆ่าตัวตายในวัยผู้ใหญ่ได้ เนื่องจากวัยรุ่นเป็นวัยที่เปราะบาง มีความยากลำบากในการควบคุมอารมณ์และพฤติกรรม ประกอบกับมีทักษะด้านการเผชิญปัญหา การสื่อสารและการจัดการปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพไม่เท่ากับวัยผู้ใหญ่ ส่งผลให้มีการจัดการอารมณ์ที่ไม่เหมาะสมผ่านพฤติกรรมการทำร้ายตนเอง การทำร้ายตนเองแบบไม่เจตนาเสียชีวิต หมายถึง การจัดการกับอารมณ์เชิงลบผ่านพฤติกรรมเพื่อทำให้ร่างกายบาดเจ็บโดยมิได้มีเจตนาต่อการเสียชีวิต ซึ่งเป็นการเจ็บป่วยทางสุขภาพจิตที่ได้รับการยอมรับในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา อย่างไรก็ดีอาการเจ็บป่วยนี้มีความคล้ายคลึงกับความผิดปกติทางด้านบุคลิกภาพชนิดก้ำกึ่ง จึงทำให้การวินิจฉัยมีความซับซ้อนและไม่ครอบคลุม ส่วนใหญ่มักจะถูกวินิจฉัยด้วยการทำร้ายตนเอง ภาวะซึมเศร้า หรือการพยายามฆ่าตัวตาย แต่พอได้สัมภาษณ์และซักประวัติมักพบเหตุผลของการทำร้ายตนเองเพื่อระบายอารมณ์โกรธหรืออารมณ์ไม่พอใจที่มิได้เจตนาให้เสียชีวิต ในต่างประเทศใช้คู่มือวินิจฉัยและสถิติสำหรับความผิดปกติทางจิต ฉบับที่ 5 (DSM-5) เพื่อวินิจฉัยการเจ็บป่วยโรคนี้โดยมีเกณฑ์ที่ชัดเจนซึ่งพบว่าแตกต่างกับประเทศไทยที่ใช้บัญชีจำแนกทางสถิติระหว่างประเทศของโรคและปัญหาสุขภาพที่เกี่ยวข้อง ฉบับแก้ไขครั้งที่ 10 (ICD-10) ร่วมกับยังไม่มีเครื่องมือที่ใช้ในการประเมินพฤติกรรมดังกล่าวที่ชัดเจน และเหมาะสมกับบริบทวัยรุ่นไทยอย่างแพร่หลาย ดังนั้นการทำความเข้าใจในพฤติกรรมการทำร้ายตนเองแบบไม่เจตนาเสียชีวิตในกลุ่มวัยรุ่นและการให้ความสำคัญต่อการประเมินและคัดกรองจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นสำหรับทุกหน่วยที่มีความเกี่ยวข้องกับวัยรุ่น อาทิ ครอบครัว ชุมชน สถานศึกษาและโรงพยาบาล การเลือกใช้เครื่องมือในการประเมินพฤติกรรมการทำร้ายตนเองแบบไม่เจตนาเสียชีวิตในวัยรุ่นที่เหมาะสมถือว่ามีความจำเป็นอย่างยิ่ง เพราะหากมีการประเมินที่ถูกต้อง แม่นยำ และรวดเร็วย่อมจะช่วยคัดกรองพฤติกรรมดังกล่าวในวัยรุ่น เพื่อลดปัจจัยเสี่ยง เพิ่มปัจจัยปกป้อง เฝ้าระวังไม่ให้เกิดความรุนแรงหรือความสูญเสียจากการทำร้ายตนเองรวมถึงสามารถช่วยเหลือวัยรุ่นในกลุ่มเสี่ยงได้ทันท่วงทีและลดโอกาสเกิดพฤติกรรมฆ่าตัวตายในวัยผู้ใหญ่ลงได้