ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับความต้องการพัฒนาผลิตภัณฑ์และยื่นขอ เลข อย. ของผู้ประกอบการ ที่ผลิตอาหารที่ไม่เข้าข่ายโรงงานในจังหวัดยโสธร

ทินกร แสงสวัสดิ์

ผู้แต่ง

ทินกร แสงสวัสดิ์ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดยโสธร

คำสำคัญ:

ความต้องการพัฒนาผลิตภัณฑ์, ยื่นขอ เลข อย., ผู้ประกอบการที่ผลิตอาหารที่ไม่เข้าข่ายโรงงาน

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ : เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับความต้องการพัฒนาผลิตภัณฑ์และยื่นขอเลข อย. ของผู้ประกอบการทีผลิตอาหารที่ไม่เข้าข่ายโรงงานในจังหวัดยโสธร

รูปแบบการวิจัย : แบบเชิงสำรวจ (Exploratory Research Design)

วัสดุและวิธีการวิจัย : ผู้ให้ข้อมูลสำคัญเป็นผู้ประกอบการที่ผลิต ผลิตภัณฑ์สุขภาพประเภทอาหาร ที่ไม่เข้าข่ายโรงงานในจังหวัดยโสธร จำนวน 54 แห่ง ดำเนินการระหว่างเดือนธันวาคม 2567- มีนาคม 2568เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสัมภาษณ์ แบบกึ่งโครงสร้าง (Semi-Structured interview) และแนวทางคำถามสำหรับการสัมภาษณ์ (Interview guide) และแบบสอบถาม วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา Chi-Square test และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา

ผลการวิจัย : 1) ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับความต้องการพัฒนาผลิตภัณฑ์และยื่นขอ เลข อย. ของผู้ประกอบการที่ผลิตอาหารที่ไม่เข้าข่ายโรงงานในจังหวัดยโสธร ได้แก่ การสร้างสรรค์พัฒนาต่อยอดผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ (p=.003) ขั้นตอนการผลิตที่ชัดเจนเป็นระบบ (p=.045) และการทำบัญชีการเงินที่เป็นระบบ (p=.025) วัตถุดิบที่เหมาะสมในการผลิต (p=.045) ความรู้ด้านการแปรรูปพัฒนาผลิตภัณฑ์เพื่อต่อยอดขอเลข อย. (p=.006) และเจ้าหน้าที่ให้คำปรึกษาที่ครบถ้วน ชัดเจน เข้าใจง่าย (p=.003) 2) ผู้ประกอบการที่ผลิตอาหารที่ไม่เข้าข่ายโรงงานในจังหวัดยโสธรแสดงความต้องการการสนับสนุน เพื่อยกระดับมาตรฐานการผลิตและเพิ่มความมั่นคงด้านเศรษฐกิจและความปลอดภัยทางอาหารในระดับชุมชน ได้แก่ การสนับสนุนเครื่องจักรขนาดเล็กที่เหมาะสมกับลักษณะกิจการและการออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้ได้มาตรฐานตามเกณฑ์ของ อย. การเสริมทักษะด้านการตลาดดิจิทัล โดยเฉพาะการใช้สื่อออนไลน์เพื่อเพิ่มศักยภาพในการแข่งขัน แนวทางที่จำเป็นเพื่อให้เกิดความยั่งยืนคือ การสนับสนุนเครื่องมือ เครื่องจักร และเงินทุน พร้อมกับการอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับการยื่นขอ อย. อย่างละเอียด และการมีภาคีเครือข่ายหรือหน่วยงานสนับสนุนที่คอยให้คำแนะนำอย่างใกล้ชิดและต่อเนื่องตลอดกระบวนการ

สรุปและข้อเสนอแนะ : ผู้ประกอบการอาหารที่ไม่เข้าข่ายโรงงานต้องการพัฒนาผลิตภัณฑ์ การจัดการการผลิตและการเงินอย่างเป็นระบบ รวมถึงการได้รับคำปรึกษาที่ชัดเจน เพื่อยื่นขอเลข อย. และเพื่อยกระดับมาตรฐานการผลิต และควรสนับสนุนเครื่องจักรและบรรจุภัณฑ์มาตรฐาน เสริมทักษะด้านการตลาดดิจิทัล และจัดอบรมพร้อมภาคีเครือข่ายเพื่อให้เกิดความยั่งยืน

เอกสารอ้างอิง

สำนักงานคณะกรรมการอาหารแห่งชาติ. พระราชบัญญัติคณะกรรมการอาหารแห่งชาติ พ.ศ.2551. กรุงเทพฯ: สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี; 2551.

คณะกรรมการอาหารแห่งชาติ. คำสั่งคณะกรรมการอาหารแห่งชาติ ที่ 1/2567 เรื่อง แต่งตั้งคณะกรรมการขับเคลื่อนแผนปฏิบัติการด้านการจัดการด้านอาหารแห่งประเทศไทยระดับจังหวัด. กรุงเทพฯ: สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี; 2567.

สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดยโสธร. รายงานสถานการณ์สถานที่ผลิตอาหารที่ไม่เข้าข่ายโรงงาน (จากการสำรวจ ม.ค.67-ต.ค.68) จังหวัดยโสธร. ยโสธร: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดยโสธร; 2567.

สำนักงานคณะกรรมการอาหารแห่งชาติ. แผนปฏิบัติการด้านการจัดการด้านอาหารของประเทศไทยระยะที่ 1 (พ.ศ.2566–2570). กรุงเทพฯ: สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี; 2566.

ศศิกานต์ กลึงโรจน์พงษ์, น้ำฝน ศรีบัณฑิต. ปัจจัยที่ส่งผลต่อการได้รับเลขสารบบอาหารของผู้ประกอบการผลิตภัณฑ์ชุมชน ในจังหวัดกาญจนบุรี: งานวิจัยเชิงวิเคราะห์แบบภาคตัดขวาง. วารสารภสัชกรรมไทย. 2565;14(4):952-63.

อาริยา บุญจันทร์, สมโภช รติโอฬาร, ทิพย์วรรณ ปริญญาศิริ. การพัฒนาความพร้อมของสถานที่ผลิตอาหารสำเร็จรูปพร้อมบริโภคทันทีในการปฏิบัติตามหลักเกณฑ์วิธีการที่ดีในการผลิตที่ใช้บังคับเป็นกฎหมายในจังหวัดสมุทรสาคร. 2559;6(1):91-113.

วิภาพร องคนุสสรณ์, เฉลิมรัช ประเสริฐสังข์. การพัฒนาแนวทางในการดำเนินงานของวิสาหกิจชุมชนเข้าสู่มาตรฐานการผลิตอาหารที่ดี: กรณีศึกษา วิสาหกิจชุมชนกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านกองนาง อำเภอท่าบ่อ. วารสารอนามัยสิ่งแวดล้อม และสุขภาพชุมชน. 2564;6(3):72-80.

ชุติมันต์ สะสอง. การมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนเกี่ยวข้องและบทบาทของผู้ประกอบการผลิตภัณฑ์ OTOP ในการสร้างมูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจชุมชน ด้วยนวัตกรรมผลิตภัณฑ์เชิงสร้างสรรค์ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน. วารสารวิชาการ มหาวิทยาลัยกรุงเทพธนบุรี. 2560;6(1):24–36.

จิระสันต์ มีรัตน์ธนวัต. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อการยื่นขอปฏิบัติตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง หลักเกณฑ์วิธีการที่ดีในการผลิตขั้นต้นของผู้ประกอบการกลุ่มหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ ในกลุ่มเขตจังหวัดภาคตะวันออก [วิทยานิพนธ์ปริญญาเภสัชศาสตรมหาบัณฑิต]. นครปฐม: มหาวิทยาลัยศิลปากร; 2558.