การพัฒนาระบบเฝ้าระวังปัญหาสายตาของนักเรียน ระดับประถมศึกษาปีที่ 1 จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ : เพื่อพัฒนาและประเมินผลระบบเฝ้าระวังปัญหาสายตาของนักเรียนระดับประถมศึกษาปีที่ 1 จังหวัดมหาสารคาม

รูปแบบการวิจัย : การวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research)

วัสดุและวิธีการวิจัย : การวิจัยแบ่งเป็นระยะที่ 1 วิเคราะห์สถานการณ์ ระยะที่ 2 พัฒนาระบบ และระยะที่ 3 ประเมินผลการพัฒนาระบบ โดยใช้แนวคิด PAOR ในการดำเนินงานวิจัยร่วมกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในพื้นที่ เครื่องมือวิจัยประกอบด้วย คู่มือแนวทางการดำเนินงานคัดกรองสายตานักเรียน แบบสัมภาษณ์เชิงลึก และการสนทนากลุ่ม เครื่องมือในการรวบรวมข้อมูลประกอบด้วย สมุดบันทึกสุขภาพของนักเรียน แบบบันทึกการคัดกรองสายตา และระบบโปรแกรม Vision2020 วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ โดยใช้การแจกแจงความถี่ ร้อยละ ส่วนข้อมูลเชิงคุณภาพวิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์จำแนกประเภทข้อมูล และการวิเคราะห์แก่นสาระ

ผลการวิจัย : ระยะที่ 1 การวิเคราะห์สถานการณ์ พบว่าการดำเนินงานเดิมยังไม่มีความต่อเนื่อง การประสานงานไม่เป็นระบบ และขาดเครื่องมือสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ ระยะที่ 2 การพัฒนาระบบการเฝ้าระวัง มี 4 ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นวางแผน (Planning) ขั้นปฏิบัติการ (Action) ขั้นสังเกตการณ์ (Observation) ขั้นสะท้อนผล (Reflection) ได้รูปแบบที่ประกอบด้วย 1) ระบบบริหารจัดการ 2) การพัฒนาศักยภาพบุคลากร 3) ระบบคัดกรองและส่งต่อที่มีมาตรฐาน และ 4) ระบบข้อมูลและรายงานผล ระยะที่ 3 การประเมินผลการดำเนินงานพบว่าในปีการศึกษา 2567 นักเรียนระดับประถมศึกษาปีที่ 1 ได้รับการคัดกรองสายตาร้อยละ 85.31 พบภาวะสายตาผิดปกติร้อยละ 2.26 และในกลุ่มที่มีความผิดปกติได้รับแว่นสายตาที่เหมาะสมถึงร้อยละ 82.12 โดยภาวะสายตาสั้นเป็นปัญหาหลัก รองลงมาคือสายตายาวและสายตาเอียง นอกจากนี้ ระบบที่พัฒนายังส่งเสริมการทำงานแบบบูรณาการของหน่วยงานในพื้นที่ สร้างความต่อเนื่องในการดำเนินงานได้อย่างเป็นรูปธรรม

สรุปและข้อเสนอแนะ : ระบบเฝ้าระวังปัญหาสายตานักเรียนระดับประถมศึกษาปีที่ 1 ช่วยเพิ่มอัตราการคัดกรอง คัดแยกผู้มีภาวะสายตาผิดปกติ และส่งต่อเพื่อรับบริการที่เหมาะสม พร้อมทั้งส่งเสริมความร่วมมือระหว่างภาคส่วนที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ ทำให้เกิดรูปแบบการดำเนินงานที่ยั่งยืน สามารถขยายผลได้ในระดับจังหวัดและพื้นที่อื่นต่อไปได้