ผลของโปรแกรมสนับสนุนการจัดการตนเองเพื่อชะลอไตเสื่อมระยะที่ 3 ต่อพฤติกรรมสุขภาพ และผลลัพธ์ทางคลินิกของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ในโรงพยาบาลเสลภูมิ

กรรณิการ์ ชายพรม; วารุณี   ศรีตะวัน

ผู้แต่ง

กรรณิการ์ ชายพรม โรงพยาบาลเสลภูมิ
วารุณี ศรีตะวัน โรงพยาบาลเสลภูมิ

คำสำคัญ:

การจัดการตนเอง, ชะลอไตเสื่อม, พฤติกรรมสุขภาพ, ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ : เพื่อเปรียบเทียบคะแนนเฉลี่ยความรู้ พฤติกรรม และผลลัพธ์ทางคลินิกของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ในโรงพยาบาลเสลภูมิ

รูปแบบการวิจัย : การวิจัยกึ่งทดลอง (Quasi-experimental research)

วัสดุและวิธีการวิจัย : กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ตามคุณสมบัติที่กำหนด จำนวน 32 คน ระยะดำเนินการ 16 สัปดาห์ เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบทดสอบความรู้ และพฤติกรรมสุขภาพ ซึ่งมีค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคเท่ากับ 0.87 และแบบบันทึกผลลัพธ์ทางคลินิก วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา ทดสอบด้วยสถิติ Paired t-test กำหนดระดับนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ p<.05

ผลการวิจัย : หลังการทดลอง พบว่า ผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ที่มีไตเสื่อมระยะที่ 3 มีค่าคะแนนเฉลี่ยด้านความรู้เพิ่มขึ้นมากกว่าก่อนทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=.001) โดยมีค่าคะแนนเฉลี่ยด้านความรู้ เพิ่มขึ้น 4.59 คะแนน (95%CI: 3.58 ถึง 5.61) และมีพฤติกรรมการชะลอไตเสื่อมเพิ่มขึ้นมากกว่าก่อนทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=.001) โดยมีค่าคะแนนเฉลี่ยพฤติกรรมการชะลอไตเสื่อมเพิ่มขึ้น 16.09 คะแนน (95%CI: 14.13 ถึง 18.05) และผลลัพธ์ทางคลินิก กลุ่มทดลองมีค่าคะแนนเฉลี่ยระดับน้ำตาลในเลือด (FBS) ลดลงมากกว่าก่อนทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=.003) โดยมีค่าเฉลี่ยระดับน้ำตาลในเลือด (FBS) ลดลง 17.78 คะแนน (95%CI: 7.73 ถึง 28.82) มีค่าเฉลี่ยระดับน้ำตาลในเลือดสะสม (HbA1c) ลดลงมากกว่าก่อนทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=.001) โดยมีค่าเฉลี่ยระดับน้ำตาลในเลือดสะสม (HbA1c) ลดลง 0.33 คะแนน (95%CI: 0.15 ถึง 0.51) และมีค่าเฉลี่ยการกรองของไต (eGFR) เพิ่มขึ้นมากกว่าก่อนทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=.001) โดยมีค่าเฉลี่ยการกรองของไต (eGFR) เพิ่มขึ้น 4.41 คะแนน (95%CI: 2.06 ถึง 6.75)

สรุปและข้อเสนอแนะ : ผลการศึกษาครั้งนี้แสดงให้เห็นว่าโปรแกรมสนับสนุนการจัดการตนเอง ซึ่งพัฒนาขึ้นนี้มีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมชะลอไตเสื่อมได้ ควรนำโปรแกรมฯ นี้ไปปรับใช้ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 เพื่อการชะลอไตเสื่อม ตามบริบทต่อไป

เอกสารอ้างอิง

Coresh J, Selvin E, Stevens L A, Manzi J, Kusek J W, Eggers P, et al. Prevalence of chronic kidney disease in the United States. JAMA, 2007;298:2038-47.

Evans D, Taal W. Epidemiology and causes of chronic kidney disease. Med UK. 2011;39(7):402–06.

Jirakulsomchok D, Roisomit S, Vananong P, Thongon T, Panjarak W. Renal physiology electrolytes and acid-base disorders. 4th. Khon Kaen: Klangnanavitaya Press; 2011.

สุนีรัตน์ สิงห์คำ. การเสริมสร้างพลังภาคีเครือข่ายของ ผู้ดูแลผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง. วารสารโรงพยาบาลมหาสารคาม. 2562;16(3);149-58.

กระทรวงสาธารณสุข. ระบบคลังข้อมูลด้านการแพทย์ และสุขภาพ [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุรี; 2568 [เข้าถึงเมื่อ 10 มีนาคม 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://hdcservice.moph.go.th/

ชวมัย ปีนะเก, นงลักษณ์ เมธากาญจนศักดิ. ผลของ โปรแกรมการสนับสนุุนการจัดการตนเองต่ออัตราการกรองของไตในผู้ป่่วยโรคไตเรื้อรังระยะก่อนล้างไต. วารสารโรงพยาบาลมหาสารคาม, 2566;20(1):242-51.

Orem, D. Nursing: Concept of practice. Missouri, MO: Mosby; 1995.

Lorig K R, Holman H R. Self-management education: History, definition, outcome, and mechanisms. The society of behavioral medicine. 2003;26(1):1-7.

วันวิสาข์ สนใจ. ผลของการจัดการตนเองต่อพฤติกรรมสุขภาพและสมรรถภาพไตของผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่มีภาวะไตเสียหน้าที่ระยะที่ 2 [วิทยานิพนธ์]. ชลบุรี: มหาวิทยาลัยบูรพา; 2561.

ดาวหวัน กาสี. การพัฒนาโปรแกรมการจัดการตนเองเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนของผู้ป่วยเบาหวาน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านต้อง อำเภอเซกา จังหวัดบึงกาฬ [อินเทอร์เน็ต]. [เข้าถึงเมื่อ 10 มีนาคม 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://bkpho.moph.go.th/

นุศรา นิโรจนกูฎ. ผลของโปรแกรมการพัฒนาความรู้ การจัดการตนเอง และการมีส่วนร่วมของผู้ดูแลต่อระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือดและการชะลอความเสื่อมของไตในผู้ป่วยเบาหวาน ชนิดที่ 2 ที่ควบคุมระดับระดับน้ำตาลในเลือดไม่ได้. วารสารวิชาการแพทย์เขต 11. 2560;31(1):41-8.

เพ็ญพร ทวีบุตร, พัชราพร เกิดมงคล, ขวัญใจ อำนาจสัตย์ซื่อ. ผลของโปรแกรมการพยาบาลระบบสนับสนุนและให้ความรู้ในผู้ป่วย โรคเรื้อรังที่มีภาวะไตเรื้อรังระยะเริ่มต้น. วารสารพยาบาลสาธารณสุข. 2560;31(1);130-45.

รัตตินันท์ สิงห์ประเสริฐ, นิโรบล กนกสุนทรรัตน์, วรวรรณ ชัยลิมปมนตรี. ศึกษาผลของโปรแกรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม โดยพยาบาลผู้ปฏิบัติการขั้นสูงต่อผลลัพธ์ทางคลินิกในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง ก่อนได้รับการบำบัดทดแทนไต. วารสารการปฏิบัติการพยาบาลและการผดุงครรภ์ไทย. 2561;5(1):58-74.

รัญชนา หอมสุวรรณ. ผลของการใช้โปรแกรมชะลอไตเสื่อมในผู้ป่วยเบาหวานศูนย์สุขภาพชุมชนเมืองโรงพยาบาลพระนารายณ์มหาราช สาขาเทศบาลตาบลทาศาลา. โรงพยาบาลสิงห์บุรีเวชสาร. 2561;27(1):55-64.

สุรัตน์ อนันทสุข. โปรแกรมการพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพเพื่อชะลอภาวะไตเสื่อมในผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดไม่พึ่งอินซูลิน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ตำบลบางพูน อำเภอเมืองปทุมธานี จังหวัดปทุมธานี. วิทยานิพนธ์ ปริญญาคหกรรมศาสตรมหาบัณฑิต ปทุมธานี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี; 2564.

ศุภพร ไชยคา. ผลของโปรแกรมการจัดการตนเองร่วมกับการใช้ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศต่อความรู้ และพฤติกรรมการดูแลตนเองของผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะที่ 3 โรงพยาบาลสันติสุข จังหวัดน่าน. วารสารวิชาการทางการแพทย์และสาธารณสุข สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครราชสีมา. 2567;4(1):106-23.

ดวงดาว อรัญวาสน์, ญาณี กรสีสุรี, ผดุงศิษฎ์ ชำนาญบริรักษ์. ผลของโปรแกรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ เพื่อชะลอไตเสื่อมในผู้ป่วยโรคเบาหวานความดันโลหิตสูง โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลเกิ้ง อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม. วารสารวิชาการสำนักงานสาธารณสุข จังหวัดมหาสารคาม. 2563;4(7):1-12.

วรางคณา บุตรศรี, รัตนา บุญพา, ชาญณรงค์ สิงห์บรรณ. ผลของโปรแกรมการให้ความรู้ต่อพฤติกรรมการดูแลตนเอง และการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไม่ได้. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยการจัดการและเทคโนโลยีอีสเทิร์น. 2564;18(1):1-13.

รติกร จันดาบุตร. ผลการสนับสนุนการจัดการตนเองเพื่อชะลอไตเสื่อมระยะเริ่มต้น ในผู้ป่วยเบาหวาน เขตตำบลเพ็ญ อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี [อินเทอร์เน็ต]. [เข้าถึงเมื่อ 8 มีนาคม 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://backoffice.udpho.org/

พรรณทิวา บุญมี, ขนิษฐา วิศิษฏ์เจริญ, ศุภวรรณ ใจบุญ, ดวงรัตน์ กวีนันทชัย. ผลของโปรแกรมการจัดการตนเองต่อพฤติกรรมการจัดการตนเองเพื่อชะลอภาวะไตเสื่อม ของผู้ป่วยโรคเบาหวานในโรงพยาบาลฝาง จังหวัดเชียงใหม่. วารสารวิทยาศาสตร์สุขภาพ วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีสรรพสิทธิประสงค์. 2567;8(2):1-15.

ธิติสุดา สมเวที. ผลของโปรแกรมส่งเสริมการจัดการตนเองโดยบูรณาการรูปแบบการจัดการโรคเรื้อรังต่อความรู้พฤติกรรมการจัดการตนเอง และผลลัพธ์ทางคลินิกของ ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 4 โรงพยาบาลสารภี อำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่. เชียงใหม่: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงใหม่; 2567.

ดวงมณี วิยะทัศน์, อุไร ศิลปะกิจโกศล. ผลของโปรแกรมการจัดกิจกรรมกลุ่มเรียนรู้ต่อพฤติกรรมสุขภาพ และระดับน้ำตาลสะสมในเลือดของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ ในคลินิกโรคเบาหวาน โรงพยาบาลพนมสารคาม. วารสารการปฏิบัติการพยาบาลและผดุงครรภ์ไทย. 2561;5(2):39-54.

นิฤมล สบายสุข, ปิ่นหทัย ศุภเมธาพร, ณิชกานต์ ทรงไทย. ผลของโปรแกรมสนับสนุนการจัดการตนเองต่อพฤติกรรมสุขภาพและอัตราการกรองของไต ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่มีภาวะไตเรื้อรัง ระยะที่ 3. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี อุตรดิตถ์. 2561;ฉบับพิเศษ:137-50.

พนิดา รัตนศรี. ศึกษาผลของโปรแกรมสนับสนุนการจัดการตนเองเพื่อชะลอไตเสื่อมต่อพฤติกรรมการจัดการตนเองและผลลัพธ์ทางคลินิกในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลสำราญ. วารสารสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น. 2565;4(2):209-24.

อติญาณ์ ศรเกษตริน, จินตนา ทองเพชร, จุไรรัตน์ ดวงจันทร์, นงณภัทร รุ่งเนย. ประสิทธิผลของโปรแกรมสร้างเสริมสุขภาพร่วมกับการสนับสนุนการจัดการตนเอง ต่อพฤติกรรมการจัดการตนเอง และผลลัพธ์ทางคลินิกของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ร่วมกับความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2565;32(2):299-331.

ปพิชญา สิงห์ชา. ศึกษาผลของโปรแกรมการจัดการตนเองเพื่อชะลอไตเสื่อมระยะที่ 3-4 ต่อพฤติกรรมและผลลัพธ์ทางคลินิกของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 โรงพยาบาลธวัชบุรี. วารสารวิจัยและพัฒนานวัตกรรมทางสุขภาพ. 2566;4(3):157–67.

พงศ์ลดา ศรีสุขา, พงศ์พิษณุ บุญดา. ศึกษาการพัฒนาโปรแกรมการรับประทานอาหารของผู้ป่วย โรคไตเรื้อรัง เพื่อชะลอความเสื่อมของไต โรงพยาบาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. การประชุมวิชาการระดับชาติ ด้านวิทยาศาสตร์สุขภาพ. สำนักวิชาการวิทยาศาสตร์สุขภาพ: มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง; 2560.

สำราญ พูลทอง, สุปราณี เมืองโคตร, วิลาวัลย์ หลักเขต. ศึกษาผลของโปรแกรมการส่งเสริมพฤติกรรมการจัดการตนเองเพื่อชะลอไตเสื่อม และผลลัพธ์ทางคลินิกในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3. วารสารวิทยาศาสตร์สุขภาพวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สรรพสิทธิประสงค์. 2566;7(1):91-104.

ภารดี วรรณพงษ์, สุทิน ใจรักษ์. ผลของโปรแกรมการจัดการตนเองต่อการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของบุคลากร ซึ่งป่วยด้วยโรคเบาหวานขนิดที่ 2 ที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ โรงพยาบาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. วารสารวิชาการสาธารณสุขจังหวัดตาก; 2566.