การพัฒนารูปแบบการคัดกรองวัณโรคในผู้สัมผัสร่วมบ้านในตำบลสระคู อำเภอสุวรรณภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ : เพื่อศึกษาบริบทชุมชน การพัฒนารูปแบบและประเมินผลการดำเนินงานการคัดกรองวัณโรคในผู้สัมผัสร่วมบ้าน

รูปแบบการวิจัย : การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR)

วัสดุและวิธีการวิจัย : ผู้ให้ข้อมูลสำคัญเป็นเจ้าหน้าที่ผู้รับผิดชอบงานวัณโรค และอาสาสมัครสาธารณสุข 10 คน และผู้สัมผัสวัณโรคร่วมบ้าน 33 คน การเก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบบันทึกผู้สัมผัสร่วมบ้านและแบบทดสอบความรู้เกี่ยวกับผู้สัมผัสร่วมบ้านวัณโรค ดำเนินการศึกษาตั้งแต่ตุลาคม 2565 – พฤษภาคม 2566 และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาด้วยค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสถิติทดสอบ paired t-test และข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา

ผลการวิจัย : 1) จำนวนผู้ป่วยวัณโรครายใหม่เพิ่มขึ้นและมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้การคัดกรองในกลุ่มผู้สัมผัสโรคร่วมบ้านไม่ครอบคลุม และขาดความรู้เกี่ยวกับการป้องกันวัณโรคโดยเฉพาะผู้สัมผัสโรคร่วมบ้านจึงมีโอกาสติดเชื้อวัณโรคมาก 2) รูปแบบการคัดกรองผู้สัมผัสวัณโรคร่วมบ้าน ประกอบด้วย 5 ขั้น คือ (1) พัฒนาศักยภาพแกนนำคัดกรองวัณโรค (2) การสร้างความรู้เกี่ยวกับวัณโรคในกลุ่มผู้สัมผัสร่วมบ้าน (3) ดำเนินการคัดกรองวัณโรคในผู้สัมผัสร่วมบ้าน ขึ้นทะเบียนผู้สัมผัสร่วมบ้าน  การตรวจ Chest X-ray และ Sputum AFB (4) การติดตามเยี่ยมบ้าน และ (5) ระบบติดตามผู้สัมผัสร่วมบ้าน และ 3) หลังการพัฒนาพบว่า ผู้สัมผัสร่วมบ้านมีคะแนนเฉลี่ยความรู้เกี่ยวกับวัณโรคมากกว่าก่อนการพัฒนาอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<.001) โดยมีคะแนนเฉลี่ยความรู้เกี่ยวกับวัณโรคโดยรวมเพิ่มขึ้น 3.60 คะแนน (95%CI: 2.79, 4.36) และไม่พบผู้ติดเชื้อวัณโรครายใหม่ในกลุ่มผู้สัมผัสร่วมบ้านในตำบลสระคู

สรุปและข้อเสนอแนะ : ผลการวิจัยครั้งนี้ส่งผลให้มีการคัดกรองสัมผัสร่วมบ้านได้เพิ่มขึ้นดังนั้นควรนำรูปแบบฯ นี้ไปใช้ในพื้นที่ที่มีบริบทใกล้เคียงกัน โดยเน้นปัจจัยเสี่ยงและอาการของวัณโรค