การมีส่วนร่วมของชุมชนในการวิเคราะห์กลวิธีพัฒนาคุณภาพชีวิต ชาวสวนยางพาราแถบลุ่มนํ้าโขง จังหวัดบึงกาฬ (Community Participation in Analyzing Strategies to Improve the Quality of Life of Rubber Tree Farmers in the Mekong River Basin of Buengkan Province)

บทคัดย่อ

This qualitative study adopted the participatory rural appraisal (PRA) model as a research framework instudying the meanings, dimensions, needs and problems, strategies to Improve the Quality of life of rubber treefarmers. Results are in the followings.Rubber tree farmers defined quality of life into four aspects including 1) feelingsof life safety, stability and warmth, 2) satisfaction and fulfillment, 3) ability to be in control and to have autonomyin planning and living one’s own life, and 4) happiness when able to help one’s self and others. Four dimensionsof quality of life were identified. Firstly, “financial status”. Secondly, “health”.Thirdly, “family relation”.Lastly,“community relation”.Switching from rice planting to rubber tree farming led to lifestyle changes that subsequently resulted inseveral obstacles in improving the quality of life of the people in this community. First, health problems, with the mostcommon complaint were muscle pains associated with rubber tapping. In addition, inappropriate lighting, too brightor too dim, used when tapping the rubber saps resulted in worsening eye vision. The farmers also reported changes inthe sleep pattern that eventually led to sleep deprivation and the needs to drink more caffeinated beverages. Fluctuatingand unpredictable rubber price in the market and the cost of fertilizers also added stress to the farmers’ lives. Moreover,rubber tree farming exposed them to more dangerous chemicals they otherwise would not have to if they remained farmingrice. Second, the living conditions in rubber tree farms were inconvenient and unhygienic. Their residents lacked ofelectricity, tap water, bad conditioned roads unsuitable for transportation and, worst of all, many houses did not havetoilets. Lastly, increasing rubber trees also increased the population of mosquitoes and poisonous animals. The communityjoined together to analyzed these problems and came up with the following solutions. 1) Health promotion strategiesfor rubber tree farmers were initiated with the aims to promote their health status and safety. These were accomplishedthrough self-education, preparing protective devices to prevent work-related injuries and illnesses, utilized the templeas a place for calming the mind, encouraging community activities to release stress, providing the knowledge and firstaidmanual to deal with poisonous animal bites and creating a communication channel when illness incidences occurred.2) Environmental and utilities development strategies were instigated to increase the satisfaction in the living conditionsand improved the environmental safety. These were undertaken through closely following up with the governmentalprovision of electricity, tap water and roads into the area. In addition, the farm owners were asked to constructed properand hygienic toilets and safe residents for farm workers. 3) Strategies to establish the rubber tree farmer cooperativewere commenced to improve the farmers’ competency and increased their leverage in the market. These would leadto increased control in their live circumstance and to live a happier family. In addition, the farmers would be better athelping themselves and others by founding the key cooperative leaders, educating one another, organizing field trips, andsetting a stage to exchange the knowledge and experience. 4) Strategies to promote the use of organic and biologicalfertilizers in rubber tree farms. These were initiated to increase the farmers’ happiness in helping each other as well asthe community at large. A stage for knowledge management and exchange was also created to increase the farmers’confidence in using organic and biological fertilizers.Results of this study improved the health personnel’s understanding about the quality of life of rubber treefarmers as well as their barriers to good health. Consequently, the health personnel encouraged the community toparticipate in analyzing and creating strategies to properly solve the problems which the farmers could continue toimplement on their own further in the future.

การวิจัยเชิงคุณภาพนี้ ใช้การวิเคราะห์ชุมชนแบบมีส่วนร่วม มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความหมาย องค์ประกอบ ความต้องการและปัญหาที่เป็นอุปสรรคและกลวิธีในการพัฒนาคุณภาพชีวิตชาวสวนยางพารา ผลการศึกษาพบว่า ชาวสวนยางพาราได้ให้ความหมายของคุณภาพชีวิตไว้ 4 ประเด็น คือ 1) ความรู้สึกมั่นคง ปลอดภัย อบอุ่น2) ความพึงพอใจ สมหวัง สมดังตั้งใจ 3) ความสามารถควบคุมชีวิต วางแผนชีวิต มีอำ�นาจในการควบคุมชีวิต4) มีความสุขที่ได้ช่วยตัวเองและสังคม โดยมีองค์ประกอบ 4 ด้านคือ 1) ด้านการเงิน 2) ด้านสุขภาพ 3) ด้านความสัมพันธ์ในครอบครัว 4) ด้านความสัมพันธ์ในชุมชนการเปลี่ยนแปลงการดำ�เนินชีวิตจากทำ�นาเป็นทำ�สวนยางพารา ทำ�ให้พบอุปสรรคในการพัฒนาคุณภาพชีวิตในชุมชนแห่งนี้คือ ปัญหาปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ตาพร่ามัว พักผ่อนไม่เพียงพอ ดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนเพิ่มขึ้น เครียดจากความผันผวนของราคายางพาราและปุ๋ยแพง สัมผัสสารเคมีเพิ่มมากขึ้น ที่อยู่อาศัยไม่มั่นคง ไฟฟ้าและประปาเข้าไม่ถึง การคมนาคมไม่สะดวก และไม่มีส้วม สัตว์มีพิษและยุงชุมมากขึ้น ชุมชนจึงร่วมกันวิเคราะห์กลวิธีในการพัฒนาคุณภาพชีวิต ดังนี้คือ การให้ความรู้ในการดูแลตนเอง การป้องกันการบาดเจ็บจากการทำ�งานและจัดหาอุปกรณ์ในการป้องกัน ส่งเสริมให้วัดเป็นแหล่งกล่อมเกลาจิตใจ จัดกิจกรรมในชุมชนเพื่อผ่อนคลายความเครียด ติดตามความก้าวหน้าเรื่องไฟฟ้าประปา และถนน ขอความร่วมมือเจ้าของสวนยางในการจัดทำ�ส้วมและที่อยู่อาศัยให้มั่นคงแก่คนงานสวนยาง สนับสนุนการจัดตั้งแกนนำ�ในการจัดตั้งสหกรณ์ การให้ความรู้ การศึกษาดูงาน และการจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และส่งเสริมให้มีการใช้ปุ๋ยอินทรีย์ปุ๋ยชีวภาพในสวนยางพารา เพื่อลดต้นทุนจากผลการศึกษาครั้งนี้ ช่วยให้บุคลากรสุขภาพเข้าใจถึงคุณภาพชีวิต ปัญหาอุปสรรคของชาวสวนยางพาราสามารถส่งเสริมให้ชุมชนมีส่วนร่วมตลอดจนชุมชนสามารถวิเคราะห์และกำ�หนดกลวิธีในการพัฒนาคุณภาพชีวิตชาวสวนยางพราได้