การปฏิวัติการบริหารพยาบาลด้วยปัญญาประดิษฐ์

บทคัดย่อ

การปฏิวัติการบริหารพยาบาลด้วยปัญญาประดิษฐ์กำลังเปลี่ยนแปลงกระบวนทัศน์ของการดูแลสุขภาพอย่างรากฐานบทความนี้นำเสนอกรอบแนวคิดเชิงทฤษฎีที่ได้จากการทบทวนวรรณกรรมแบบบูรณาการ (Integrative review) ที่มีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอกรอบแนวคิดเชิงทฤษฎีสำหรับการประยุกต์ใช้ AI ในการบริหารการพยาบาลอย่างมีประสิทธิภาพ โดยทบทวนบทความจำนวน 25 เรื่อง ที่ตีพิมพ์ระหว่างปี พ.ศ. 2561–2567 (ค.ศ. 2018–2024) ที่ครอบคลุมสำหรับการนำ AI เข้ามาใช้ในการบริหารการพยาบาลอย่างมีประสิทธิภาพ โดยประยุกต์ใช้สี่ทฤษฎีหลัก ได้แก่ ทฤษฎีระบบและการตัดสินใจเชิงปัญญาประดิษฐ์ ซึ่งมององค์กรพยาบาลเป็นระบบซับซ้อนที่ AI สามารถช่วยวิเคราะห์ข้อมูลผู้ป่วยและปรับปรุงกระบวนการดูแล ส่งผลให้ลดอัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อนได้ถึงร้อยละ 30 ทฤษฎีการเปลี่ยนแปลงของ Lewin ที่ประกอบด้วย 3 ขั้นตอน คือ การละลายพฤติกรรมเดิม (Unfreezing) การเปลี่ยนแปลง (Change)  และการทำให้การเปลี่ยนแปลงคงอยู่ (Refreezing) ถูกนำมาประยุกต์ใช้ในการสร้างความตระหนักรู้ถึงประโยชน์ของ AI การฝึกอบรมบุคลากร และการสร้างนโยบายองค์กรที่สนับสนุน การศึกษาพบว่าการใช้ทฤษฎีนี้เพิ่มอัตราความสำเร็จในการนำเทคโนโลยีมาใช้จากร้อยละ 40 เป็นร้อยละ 75 ทฤษฎีภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลง (Transformational Leadership Theory) เน้นการสร้างแรงบันดาลใจและการกระตุ้นทางปัญญา ผู้นำที่มีภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลงสามารถเพิ่มอัตราการยอมรับเทคโนโลยี AI ได้มากกว่าร้อยละ 60 และการบริหารเชิงกลยุทธ์ (Strategic Management) ซึ่งประกอบด้วย 5 ขั้นตอน ได้แก่ การวิเคราะห์สภาพแวดล้อม การกำหนดวิสัยทัศน์และพันธกิจ การกำหนดกลยุทธ์ การนำกลยุทธ์ไปปฏิบัติ และการประเมินและควบคุม บทความนำเสนอการวิเคราะห์ SWOT ที่ครอบคลุม โดยระบุจุดแข็งขององค์กรพยาบาลไทย เช่น บุคลากรที่มีความรู้พื้นฐานด้านเทคโนโลยี โครงสร้างพื้นฐานด้าน IT ที่เพียงพอ และข้อมูลผู้ป่วยในระบบดิจิทัลจำนวนมาก ขณะเดียวกันก็ชี้ให้เห็นจุดอ่อน เช่น งบประมาณที่จำกัด การขาดผู้เชี่ยวชาญด้าน AI โดยตรง และระบบข้อมูลที่ยังไม่เป็นมาตรฐานเดียวกัน ตัวอย่างการประยุกต์ใช้ในทางปฏิบัติรวมถึงระบบ Smart Patient Management ที่ช่วยจัดการคิวผู้ป่วย ระบบเตือนอัตโนมัติสำหรับติดตามสัญญาณชีพ และการใช้ AI ในการพยากรณ์ความเสี่ยงการเกิดแผลกดทับ ซึ่งโรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่สามารถลดอัตราการเกิดแผลกดทับได้ร้อยละ 25

บทความนี้เสนอแนะให้ผู้บริหารพยาบาลใช้กรอบการบริหารเชิงกลยุทธ์ 5 ขั้นตอนอย่างเป็นระบบ เริ่มตั้งแต่การวิเคราะห์สภาพแวดล้อมเพื่อประเมินความพร้อม การกำหนดวิสัยทัศน์ที่ชัดเจน การพัฒนากลยุทธ์ที่เหมาะสม การนำไปปฏิบัติผ่านโครงการนำร่อง และการประเมินผลอย่างต่อเนื่อง โดยคำนึงถึงผลกระทบต่อบุคลากร ผู้ป่วย และองค์กรโดยรวม เพื่อให้การนำ AI มาใช้เกิดประโยชน์สูงสุดและยั่งยืน