การสร้างเสริมสุขภาพในโรงเรียน: การเปลี่ยนแปลงจากอดีตสู่อนาคต

บทคัดย่อ

สถานการณ์สังคมที่เปลี่ยนแปลงอย่างต่อเนื่องในปัจจุบัน มีผลให้สภาพปัญหาสุขภาพและปัจจัยต่างๆ ที่กระทบกับสุขภาพเป็นไปอย่างซับซ้อนกว่าในอดีตที่ผ่านมา ส่งผลให้ระบบบริการสุขภาพต้องพัฒนาปรับปรุงให้มีความสอดคล้องกับสภาพสังคมและสิ่งแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างสมเหตุผล มีการปรับเปลี่ยนกลยุทธ์การดูแลสุขภาพ มุ่งเน้นการพัฒนาระบบสร้างเสริมสุขภาพมากขึ้น รวมทั้งการปรับเปลี่ยนระบบโครงสร้างองค์กร¹ สร้างความเข้มแข็งในการสร้างเสริมสุขภาพทุกระดับ การพัฒนาศักยภาพบุคคลให้สามารถจัดการกับปัญหาหาทั้งระดับบุคคล ครอบครัวและชุมชน² สิ่งต่าง ๆเหล่านี้เป็นผลให้เกิดการพัฒนารูปแบบบริการสุขภาพที่เน้นการให้บริการเชิงรุก โดยนำแนวคิดการสร้างเสริมสุขภาพ (health promotion) มาเป็นกลยุทธ์หลักที่จะนำไปสู่การดูแลสุขภาพประชาชนแต่ละกลุ่มที่มีความแตกต่างกัน โดยเฉพาะกลุ่มเด็กและเยาวชนที่เป็นทรัพยากรที่สำคัญ ยังพบปัญหาสุขภาพ เช่น ฟันผุ เป็นเหา มีพยาธิ รวมทั้งการเจ็บป่วยเรื้อรังและปัญหาสุขภาพจิตเพิ่มสูงขึ้น เป็นผลให้เกิดปัญหาอื่นๆตามมา นักเรียนมีความต้องการทางสุขภาพที่ซับซ้อนมากขึ้นและที่สำคัญสุขภาพของนักเรียนมีความสัมพันธ์กับความสามารถในการเรียนรู้ ดังนั้นการสร้างเสริมสุขภาพในโรงเรียน จึงเป็นโอกาสที่ดีที่สุดในการสร้างสุขภาพแก่นักเรียน ในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและลดพฤติกรรมเสี่ยงต่างๆ^{3, 4, 5} โรงเรียนส่งเสริมสุขภาพเป็นโปรแกรมที่สนับสนุนการดูแลสุขภาพที่เน้นในโรงเรียน ครอบครัว และรวมถึงในชุมชน การสนับสนุนให้นักเรียนเกิดกระบวนการเรียนรู้และประสบผลสำเร็จในด้านการศึกษาและมีสุขภาพดีจึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง อย่างไรก็ตามผลของการเปลี่ยนแปลงนโยบายสุขภาพและสถานการณ์ต่างๆ ทำให้บทบาทพยาบาลได้เปลี่ยนแปลงไป พยาบาลเป็นส่วนหนึ่งที่ต้องประยุกต์แนวคิดการสร้างเสริมสุขภาพสู่ความสำเร็จที่ต้องปรับเปลี่ยนบทบาทหน้าที่อย่างสอดคล้องกับบริบทที่เปลี่ยนไปสู่อนาคต บทความนี้จึงมีวัตถุประสงค์ เพื่อนำเสนอเกี่ยวกับพัฒนาการสร้างเสริมสุขภาพที่เปลี่ยนผ่านไปสู่โรงเรียน แนวคิดและองค์ประกอบของโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ  การดำเนินงานและผลการดำเนินงานโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ   รวมทั้งบทบาทพยาบาลอนามัยชุมชนในการสร้างเสริมสุขภาพในโรงเรียน ตลอดจนสรุปบทเรียนการสร้างเสริมสุขภาพที่ผ่านมาและข้อเสนอแนะเพื่อให้โรงเรียนส่งเสริมสุขภาพประสบผลสำเร็จมากขึ้นในอนาคต เพื่อการมีสุขภาพดีของนักเรียนและชุมชนต่อไป