การวิเคราะห์ความสำเร็จและประสิทธิภาพของการใช้ระบบ Data Center เพื่อบริหารความปลอดภัยด้านยาในเครือข่ายบริการสุขภาพอำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน

บทคัดย่อ

ความสำคัญ: ข้อจำกัดการบริหารจัดการข้อมูลสถานบริการสาธารณสุขเชิงพื้นที่เช่นภาคเหนือของไทยที่มีปัญหาการส่งต่อข้อมูลระหว่างสถานบริการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งอำเภอปางมะผ้าที่ภูมิประเทศเป็นภูเขาสลับซับซ้อน การคมนาคมยากลำบาก ทำให้การประสานงานดูแลผู้ป่วยมีความยุ่งยาก โรงพยาบาลปางมะผ้าจึงนำเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารมาช่วยลดข้อจำกัดในการบริหารจัดการยาและการดูแลผู้ป่วย โดยพัฒนาระบบรวบรวมข้อมูลและเชื่อมต่อข้อมูลผ่านอินเทอร์เน็ตเข้าเก็บเป็นระบบศูนย์ข้อมูลกลาง เรียกว่าระบบ Data center ตั้งแต่ปี 2556 ผู้วิจัยจึงพัฒนาต่อยอดในการควบคุมความคลาดเคลื่อนทางยา เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา การป้องกันการแพ้ยาซ้ำ และการดูแลผู้ป่วยโรคเรื้อรังกลุ่มโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง ตั้งแต่ปี 2563

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาความสำเร็จ ประสิทธิภาพ และประเมินความพึงพอใจของเจ้าหน้าที่ต่อการใช้ระบบ Data center ในการบริหารความปลอดภัยด้านยาของเครือข่ายบริการสุขภาพอำเภอปางมะผ้า

วิธีการวิจัย: เป็นการศึกษาแบบวิจัยและพัฒนาในโรงพยาบาลปางมะผ้าและเครือข่ายบริการสุขภาพ ได้แก่ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) กึ๊ดสามสิบ แม่ละนา ถ้ำลอด นาปู่ป้อม น้ำฮูผาเสื่อ อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ระหว่างเดือนตุลาคม 2567 ถึงมกราคม 2568 โดยศึกษาข้อมูลย้อนหลังจำนวนผู้ใช้งานและข้อมูลการจัดการยาในระบบ ตั้งแต่1 ตุลาคม 2563 ถึง 30 กันยายน 2567 ศึกษาผลประเมินมาตรฐานความปลอดภัยด้านยา ช่วงปี 2565–2567 รวมทั้งสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจงจากแพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกร พยาบาล และเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานรวม 42 ตัวอย่าง เพื่อศึกษาความพึงพอใจในเดือนพฤศจิกายน 2568

ผลการศึกษา: ผลการศึกษาจำนวนการใช้งานปี 2563-2567 ในเครือข่ายบริการสุขภาพ พบว่า มีการเข้าใช้งานระบบ Data center เฉลี่ยปีละ 1,848 ครั้ง ระบบสามารถรายงานข้อมูลปริมาณการใช้ยาในแต่ละสถานบริการได้โดยพบว่ามีรายการยาตั้งแต่ 345–358 และ 106–147 รายการ มีมูลค่ายา 6,157,209–11,436,347 และ 120,729–467,237 บาท ในโรงพยาบาลปางมะผ้าและเครือข่ายบริการสุขภาพ ตามลำดับ สามารถแสดงข้อมูลประวัติการรักษา ผลตรวจร่างกายทั่วไป ข้อมูลการวินิจฉัย ผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ เพื่อประเมินผู้ป่วยก่อนการบริหารยา โดยพบว่าช่วยควบคุมอุบัติการณ์ administration error ได้ เช่นการจ่ายยา Metformin ในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงโรคไต เท่ากับ 0.71, 0.59, 0.32, 0.26 และ 0.47 ตามลำดับ ซึ่งไม่เกินอัตรา 1 : 1,000 ตามเกณฑ์ที่กำหนด ส่วนระดับคะแนนประเมินมาตรฐานความปลอดภัยด้านยา (ปี 2565–2567) พบว่า มีคะแนนเฉลี่ย 3.53, 4.27 และ 3.87 ตามลำดับ จากคะแนนเต็ม 5 ผ่านเกณฑ์มาตรฐานกระทรวงสาธารณสุข เมื่อพิจารณาถึงประสิทธิภาพการบริหารความปลอดภัยด้านยา พบว่า สามารถควบคุมการเกิด medication error ของ prescribing error, transcribing error, pre-dispensing error, dispensing error และ administration error ได้ระหว่าง 0.70–1.56, 0.12–0.27, 0.22–0.49, 0.19–0.88 และ 0.26–0.71 (ไม่เกินอัตรา 5, 1, 5, 1 และ 1 : 1,000) ตามลำดับ และสำหรับ adverse drug event พบว่า ความรุนแรงระดับ A-D มีแนวโน้มลดลงจากปี 2565 ที่ 3.58 เป็น 2.11 : 1,000 ไม่พบระดับ E-F และ G-I และมีอุบัติการณ์การแพ้ยาซ้ำเท่ากับ 0 นอกจากนั้น ผลการศึกษาผลลัพธ์การดูแลผู้ป่วยโรคเรื้อรังกลุ่มโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง พบว่ามีแนวโน้มการควบคุมที่ดีขึ้น โดยมีกลุ่มผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ควบคุมระดับน้ำตาลได้ดีจาก ร้อยละ 27.50 เป็น 47.09 และมีผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมความดันโลหิตได้ดีจาก ร้อยละ 66.01 เป็น 74.79 ในปี 2563 และ 2567 เมื่อพิจารณาถึงผลการศึกษาความพึงพอใจต่อการใช้งานของกลุ่มตัวอย่าง พบว่า ภาพรวมมีความพึงพอใจระดับมากเฉลี่ย 4.10 มีความพึงพอใจระดับมากทุกหัวข้อ สำหรับหัวข้อที่มีคะแนนสูงสุดและต่ำสุด คือ หัวข้อข้อมูลเป็นประโยชน์ นำไปใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ และหัวข้อระบบการเข้าใช้งาน Data center ง่าย สะดวก รวดเร็ว เฉลี่ย 4.12 และ 3.81 ตามลำดับ

สรุป: ระบบ Data center ช่วยในการบริหารความปลอดภัยด้านยาในโรงพยาบาลปางมะผ้า และ รพ.สต. ในด้านการคัดเลือกและจัดหายา การสั่งใช้ยา จ่ายยา บริหารยา และติดตามการใช้งาน มีระดับมาตรฐานความปลอดภัยด้านยาผ่านเกณฑ์การประเมินของกระทรวงสาธารณสุข สามารถควบคุมอัตราการเกิด medication error และ adverse drug event ได้ตามเกณฑ์ที่กำหนด และมีแนวโน้มผู้ป่วยโรคเรื้อรังกลุ่มโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมระดับน้ำตาลได้ดีและควบคุมความดันโลหิตได้ดี