การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมเพื่อพัฒนารูปแบบการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล สำหรับเครือข่ายสุขภาพอำเภอจตุรพักตรพิมาน จังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

ความสำคัญ: การใช้ยาอย่างสมเหตุผลเป็นความจำเป็นเร่งด่วนที่ต้องรีบดำเนินการ เนื่องจากส่งผลต่อการดูแล รักษาผู้ป่วยทั้งในด้านประสิทธิผล ความคุ้มค่า ความปลอดภัยและการเกิดอาการไม่พึงประสงค์รวมถึงปัญหาเชื้อดื้อยา

วัตถุประสงค์:  เพื่อศึกษาสถานการณ์ พัฒนารูปแบบ และประเมินผลรูปแบบการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล สำหรับเครือข่ายสุขภาพอำเภอจตุรพักตรพิมาน จังหวัดร้อยเอ็ด

วิธีการวิจัย: เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมตั้งแต่เดือนตุลาคม พ.ศ. 2564 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2566 การวิจัยดำเนินการเป็น 3 ระยะ คือ การวิเคราะห์สถานการณ์ การพัฒนารูปแบบ และการประเมินผล เก็บ รวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบรายงานข้อมูลผลตัวชี้วัดโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลและการบันทึก ข้อมูลผลตัวชี้วัดโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในฐานข้อมูล Health Data Center (HDC) และแนวคำถามสำหรับการสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบน มาตรฐาน และการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการศึกษา: ระยะวิเคราะห์สถานการณ์ พบปัญหาไม่สมเหตุผล เช่น การสั่งใช้ยาปฏิชีวนะในหญิงคลอดปกติครบกำหนดทางช่องคลอด การสั่งใช้ยาปฏิชีวนะในผู้ป่วยที่มีแผลขนาดเล็กที่ไม่ปนเปื้อนภายใน 24 ชั่วโมง  การใช้ยา domperidone เพื่อกระตุ้นน้ำนมในหญิงหลังคลอด การใช้ยา NSAIDs ซ้ำซ้อน ในงาน ANC ขาดการซักประวัติ และสอบถามเกี่ยวกับยาที่ใช้ประจำ การสั่งใช้ยาในกลุ่ม URI และอุจจาระร่วง ขาดแนวทางปฏิบัติ ขาดการให้ความรู้และคำแนะนำผู้ป่วย และขาดการรณรงค์การไม่ใช้ยาห้ามถ่าย (loperamide) ในชุมชน ส่วนระยะพัฒนารูปแบบพบว่า รูปแบบการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลที่พัฒนาขึ้นประกอบด้วยองค์ประกอบด้านการบริหาร (factors on management) กระบวนการดำเนินงาน (operation process) และประสิทธิผลการดำเนินงาน (operational efficiency) ระยะประเมินผล พบว่า การพัฒนาวงรอบแรก ผ่านตัวชี้วัด RDU ขั้น 1 แต่พบปัญหาการใช้ยาปฏิชีวนะเกินความจำเป็นในกลุ่มโรค URI อุจจาระร่วงเฉียบพลัน บาดแผลสดจากอุบัติเหตุ และการคลอดทางช่องคลอด ในวงรอบสองผ่านตัวชี้วัด RDU ขั้น 2 แต่พบปัญหาการสั่งใช้ metformin ในผู้ป่วยเบาหวาน< 80% และวงรอบสามพบว่า ผ่านตัวชี้วัด RDU ขั้น 3              

สรุป: ผลการศึกษานี้ชี้ให้เห็นว่ารูปแบบการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลที่พัฒนาขึ้นส่งผลให้การดำเนินงาน โรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลบรรลุเป้าหมาย