ความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมของผู้บริโภคต่อผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่ผู้บริโภคใช้ดูแลรูปร่างตามคำโฆษณาของบุคคลต้นแบบ

บทคัดย่อ

ความสำคัญ: ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเป็นหนึ่งในตัวเลือกที่ได้รับความนิยมจากผู้ที่ต้องการดูแลรูปร่าง การโฆษณาโดยบุคคลต้นแบบเป็นส่วนหนึ่งของการเพิ่มยอดการใช้ผลิตภัณฑ์ ที่ผ่านมาพบว่ามีผลิตภัณฑ์จำนวนมากที่ไม่ถูกต้องตามกฎหมาย เช่น ลักลอบใส่ยาหรือสารที่เป็นอันตราย รวมถึงการโฆษณาที่ไม่เป็นไปตามกฎหมายและข้อเท็จจริงทางวิชาการ เช่น กล่าวอ้างถึงสรรพคุณในการลดน้ำหนักหรือการรักษาโรค ซึ่งเป็นข้อมูลที่ทำให้ผู้บริโภคเข้าใจผิดมาโดยตลอด แสดงถึงความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นกับผู้บริโภคจากการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่ไม่ปลอดภัย

วัตถุประสงค์: เพื่อสำรวจระดับความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมของผู้บริโภคที่เคยเห็นการโฆษณาโดยใช้บุคคลต้นแบบต่อผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อการดูแลรูปร่าง ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างความรู้และทัศนคติกับพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อการดูแลรูปร่าง และเปรียบเทียบทัศนคติของผู้บริโภคต่อผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อการดูแลรูปร่างที่มีการโฆษณาโดยใช้บุคคลต้นแบบ

วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาเชิงปริมาณระหว่างเดือนเมษายนถึงตุลาคม 2564 เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามออนไลน์โดยสุ่มตัวอย่างแบบบังเอิญจากผู้บริโภคจำนวน 400 คนที่มีอายุ 20 ปีขึ้นไป เคยบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อการดูแลรูปร่างในช่วง 3 เดือนที่ผ่านมา และเคยพบเห็นการโฆษณาผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อการดูแลรูปร่างโดยใช้บุคคลต้นแบบ ใช้ rating scale 5 ระดับในการวัดทัศนคติและพฤติกรรม และหาค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์เพียร์สัน วัดความแปรปรวนทางเดียว และเปรียบเทียบเป็นรายคู่ด้วยวิธีของ Scheffe’s หากพบความแตกต่างระหว่างตัวแปร

ผลการศึกษา: ผู้บริโภคส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง มีอายุอยู่ในช่วง 20-29 ปี ดัชนีมวลกาย (BMI) อยู่ในเกณฑ์ปกติ แต่คิดว่าตนเองท้วมและไม่พอใจในรูปร่างของตนเอง ส่วนใหญ่รับรู้การโฆษณาผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อการดูแลรูปร่างจากอินเทอร์เน็ต โดยมีบุคคลมีชื่อเสียงเป็นบุคคลต้นแบบในโฆษณา ผลสำรวจความรู้เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่คาดหวังเพื่อการดูแลรูปร่าง พบว่า ส่วนใหญ่อยู่ในระดับต่ำ ร้อยละ 39.3 เมื่อจำแนกรายข้อพบมีความรู้สูงสุดในหัวข้อการแสดงเครื่องหมาย อย. ในฉลากของผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ร้อยละ 92.0 และต่ำสุดในหัวข้อความปลอดภัยในการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ร้อยละ 30.3 ด้านทัศนคติเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์เสริมอาหารเพื่อการดูแลรูปร่าง พบว่า ทัศนคติภาพรวมอยู่ในระดับดีโดยมีค่าเฉลี่ยที่ 3.62 จากคะแนนเต็ม 5 ทัศนคติตามคุณลักษณะของบุคคลต้นแบบทั้ง 5 ด้าน ได้แก่ ความไว้วางใจ ความชำนาญเชี่ยวชาญ ความดึงดูดใจ ความเคารพ และความเหมือนมีค่าเฉลี่ย 3.58, 3.72, 3.70, 3.60 และ 3.50 ตามลำดับ ด้านพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่คาดหวังเพื่อการดูแลรูปร่าง พบว่า อยู่ในระดับปานกลางโดยมีค่าเฉลี่ยที่ 3.46 จากคะแนนเต็ม 5 โดยพฤติกรรมที่เหมาะสมมากที่สุดคือ อ่านข้อมูลบนฉลากอย่างละเอียดทุกครั้งและศึกษาข้อมูลความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์ก่อนซื้อ ซึ่งมีค่าเฉลี่ย 3.86 และ 3.87 ตามลำดับ พฤติกรรมที่เหมาะสมน้อยที่สุด 3 อันดับ ได้แก่ ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ ซื้อผลิตภัณฑ์จากอินเทอร์เน็ต และรับประทานผลิตภัณฑ์โดยไม่ออกกำลังกายหรือควบคุมอาหาร ซึ่งมีค่าเฉลี่ย 3.16, 3.17 และ 3.18 ตามลำดับ ส่วนความสัมพันธ์ระหว่างความรู้กับพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่คาดหวังเพื่อการดูแลรูปร่าง พบว่า มีความสัมพันธ์ทางบวกในระดับต่ำอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ p-value = 0.000 ในขณะที่ทัศนคติไม่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรม ผู้ที่พบเห็นโฆษณาโดยบุคคลมีชื่อเสียงและบุคคลใกล้ชิดมีทัศนคติด้านความดึงดูดใจต่อผลิตภัณฑ์เสริมอาหารลดเพื่อการดูแลรูปร่างแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ p-value = 0.042 ในขณะที่ทัศนคติในภาพรวมไม่มีความแตกต่างกันระหว่างบุคคลต้นแบบแต่ละกลุ่ม เมื่อสืบค้นผลิตภัณฑ์ที่กลุ่มตัวอย่างกำลังรับประทานในช่วง 3 เดือนกับฐานข้อมูลของ อย. พบว่า มีผลิตภัณฑ์ที่มีข้อมูลการยกเลิกเลขสารบบอาหาร ร้อยละ 44.4 เป็นผลิตภัณฑ์ที่มีเลขสารบบอาหารอยู่ในระบบ ร้อยละ 40.3 และไม่พบข้อมูลหรือไม่สามารถสืบค้นจากระบบฐานข้อมูลได้ ร้อยละ 12.2

สรุป: ผู้บริโภคมีความรู้เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่คาดหวังเพื่อการดูแลรูปร่างในระดับต่ำ มีทัศนคติที่ดีต่อผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่มีการโฆษณาโดยใช้บุคคลมีชื่อเสียง มีพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่เหมาะสมในระดับปานกลาง โดยระดับความรู้มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการบริโภค และมีผู้บริโภคบางส่วนที่กำลังรับประทานผลิตภัณฑ์ที่อาจมีความไม่ปลอดภัย เช่น เป็นผลิตภัณฑ์ที่ไม่มีเลขสารบบอาหาร หรือเคยถูกยกเลิกเลขสารบบอาหาร เป็นต้น ทั้งนี้หากมีการพัฒนาศักยภาพผู้บริโภคและควบคุมกำกับผู้ผลิตให้ปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเข้มงวด จะช่วยให้ผู้บริโภคใช้ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารได้อย่างปลอดภัยมากขึ้น