คุณภาพของผลิตภัณฑ์แอลกอฮอล์เพื่อสุขอนามัยสำหรับมือที่จำหน่ายในประเทศไทยปี 2564

บทคัดย่อ

ความสำคัญ: หนึ่งในมาตรการลดการระบาดของโรคโควิด-19 คืออนามัยส่วนบุคคลโดยเฉพาะการล้างมือบ่อย ๆ ด้วยการใช้ผลิตภัณฑ์แอลกอฮอล์เพื่อสุขอนามัยสำหรับมือ ทำให้ผลิตภัณฑ์ดังกล่าวเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับวิถีชีวิตแบบใหม่ กระทรวงสาธารณสุขไทยจึงผ่อนปรนการควบคุมผลิตภัณฑ์ที่มีแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบจากเดิมเป็นเครื่องมือแพทย์ให้เป็นเครื่องสำอาง ดังนั้นเป็นได้ว่าการจำหน่ายผลิตภัณฑ์ในช่วงวิกฤตินี้อาจพบความเข้มข้นของแอลกอฮอล์น้อยกว่าร้อยละ 70 โดยปริมาตรเป็นจำนวนมาก 

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาคุณภาพของผลิตภัณฑ์แอลกอฮอล์เพื่อสุขอนามัยสำหรับมือที่จำหน่ายในประเทศไทยในปี พ.ศ. 2564

วิธีการศึกษา: เป็นการวิจัยเชิงพรรณนา สุ่มเก็บตัวอย่างผลิตภัณฑ์แอลกอฮอล์เพื่อสุขอนามัยสำหรับมือตามแหล่งจำหน่ายทั่วประเทศแบบไม่ได้อาศัยทฤษฎีความน่าจะเป็นและเลือกตามความสะดวกระหว่างเดือนมิถุนายน       ถึง สิงหาคม 2564 กำหนดขนาดตัวอย่างที่ 388 ตัวอย่างที่ระดับความเชื่อมั่นร้อยละ 95 แบ่งชั้นสุ่มตัวอย่างเป็น 5 ภาค ได้แก่ ภาคกลาง เหนือ ตะวันออก ตะวันออกเฉียงเหนือ และใต้ สุ่มเก็บตามพื้นที่ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ 12 แห่งทั่วประเทศในจังหวัดต่าง ๆ รวม 31 จังหวัด สามารถเก็บตัวอย่างได้ทั้งสิ้น 411 ตัวอย่าง โดยมีสัดส่วนของประเภทตัวอย่างแบบเจล และแบบสเปรย์ไม่อัดแก๊ส 3 : 2 จากนั้นทดสอบทางห้องปฏิบัติการหาชนิดและความเข้มข้นของแอลกอฮอล์ 4 ชนิด คือ เอธานอล ไอโซโพรพานอล เอ็น-โพรพานอล และเมธานอล ด้วยเทคนิค gas chromatography นำผลมาเปรียบเทียบกับข้อกำหนดของประกาศกระทรวงสาธารณสุข

ผลการศึกษา:  จากผลิตภัณฑ์แอลกอฮอล์เพื่อสุขอนามัยสำหรับมือที่สุ่มจากทั่วประเทศ 411 ตัวอย่าง เป็นเจลและสเปรย์จำนวน 280 และ 131 ตัวอย่าง พบว่าผลิตภัณฑ์ภาพรวมไม่ได้มาตรฐาน ร้อยละ 37.5 เป็นเจลและสเปรย์ ร้อยละ 41.1 และ 29.8 ตามลำดับ การจำหน่ายในพื้นที่ภาคกลางพบผลิตภัณฑ์ที่ไม่ได้มาตรฐานสูงสุด ร้อยละ 57.8 หากพิจารณาจากแหล่งจำหน่ายพบผลิตภัณฑ์ที่จำหน่ายในตลาดไม่ได้มาตรฐานสูงสุด ร้อยละ 56.3 สำหรับชนิดและความเข้มข้นของแอลกอฮอล์ที่ใช้ในผลิตภัณฑ์แอลกอฮอล์เพื่อสุขอนามัยสำหรับมือนั้น พบว่า ใช้เอธานอลเป็นส่วนประกอบสำคัญสูงสุด ร้อยละ 86.1 ความเข้มข้นที่พบอยู่ระหว่าง 2.5 - 89.3 % v/v แอลกอฮอล์ที่อนุญาตให้ใช้ชนิดอื่น ๆ รองลงมา คือ ไอโซโพรพานอล ร้อยละ 4.1 ความเข้มข้นที่พบอยู่ระหว่าง 2.3 - 83.8 % v/v และยังพบแอลกอฮอล์ที่อนุญาตให้ใช้มากกว่า 1 ชนิดในผลิตภัณฑ์ และที่สำคัญคือพบว่าผลิตภัณฑ์ที่จำหน่ายในภาคเหนือและภาคกลางที่มีการใช้เมธานอลอย่างเดียว ร้อยละ 0.7 (3 ตัวอย่าง) โดยความเข้มข้นที่พบสูงถึง 58.0, 65.0 และ 70.6 %v/v ซึ่งอยู่ในรูปแบบเจล นอกจากนี้ยังพบการใช้เมธานอลร่วมกับแอลกอฮอล์ชนิดอื่นร้อยละ 0.5 (2 ตัวอย่าง) ในภาคอีสาน ซึ่งกฎหมายไม่อนุญาตให้ใช้เพราะเป็นอันตรายกับสุขภาพ 

สรุป: ผลิตภัณฑ์แอลกอฮอล์เพื่อสุขอนามัยสำหรับมือที่จำหน่ายในประเทศไทยในปี 2564 ยังคงมีคุณภาพไม่ได้มาตรฐานสูง โดยพบผลิตภัณฑ์มีชนิดและความเข้มข้นของแอลกอฮอล์ไม่ได้มาตรฐานในรูปแบบเจลมากกว่าสเปรย์ ดังนั้นผู้ผลิตควรศึกษาวิธีการและกระบวนการผลิต เลือกใช้แอลกอฮอล์ที่กฎหมายกำหนด ตลอดจนมีความตระหนักและรับผิดชอบต่อสังคม ในขณะที่ส่วนราชการควรสื่อสารสร้างความรู้และความเข้าใจที่ถูกต้อง ดำเนินการเฝ้าระวังคุณภาพของผลิตภัณฑ์ที่จำหน่ายอย่างต่อเนื่อง และดำเนินการกับผู้ผลิตที่จงใจละเมิดกฎหมายอย่างจริงจัง เพื่อให้ผู้บริโภคเกิดความมั่นใจ