การสร้างมาตรการทางสังคมเพื่อการคุ้มครองผู้บริโภคด้านการจัดการฉลากอาหาร กรณีศึกษา ตลาดไท

บทคัดย่อ

ผลการตรวจเฝาระวังคุณภาพของอาหารแปรรูปในภาชนะบรรจุปดสนิทที่จําหนายในตลาดไทในเดือนกรกฎาคม 2559 พบวา เกือบรอยละ 30 ของจํานวนอาหารที่สุมตรวจ มีการแสดงฉลากอาหารไมถูกตองตามกฎหมายที่กําหนดไว แมวาชวงที่ผานมามีการบังคับใชกฎหมายมาโดยตลอด กลุมงานเภสัชกรรมและคุมครองผูบริโภค โรงพยาบาลคลองหลวง ในฐานะหนวยงานที่รับผิดชอบ จึงทําการศึกษาเพื่อหาแนวทางแกไขปญหา และประเมินผล การวิจัยนี้เปนการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action research) ประกอบดวยการสรางมาตรการทางสังคมเพื่อการคุมครองผูบริโภคดานการจัดการฉลากอาหารดวยการสรางการมีสวนรวม และการประเมินผลดวยเทคนิคกึ่งทดลอง (ทดสอบกอน-หลังแบบกลุมเดียว) มีวัตถุประสงคเพื่อสรางมาตรการทางสังคมหรือขอตกลงรวมกันในสังคมเกี่ยวกับการแกไขปญหาดานฉลากอาหาร ระหวางกลุมผูคาอาหาร ผูจัดการตลาดไท และพนักงานเจาหนาที่ ผานการทําประชาคม วัดผลโดยการเปรียบเทียบผลตรวจสอบการแสดงขอมูลบนฉลากอาหารตามกฎหมาย ในอาหาร 8 กลุม 3,649 ตัวอยาง จาก 169 รานคา ระหวางเดือนตุลาคม 2559 - พฤษภาคม 2561 พบวาการทําประชาคมไดมีการกําหนดมาตรการทางสังคมรวมกัน ทั้งในเชิงบวก โดยไดเชิดชูประชาสัมพันธรานคาที่จําหนายอาหารที่มีฉลากถูกตองตามกฎหมาย และในเชิงลบ มีบทลงโทษสูงสุดคือ เพิกถอนรานคา การแสดงขอมูลที่ไมถูกตองบนฉลากอาหารมีอัตราที่ลดลง จากรอยละ 31.9 เปนรอยละ 22.7 โดยกลุมอาหารที่ยังพบปญหาอยูมากที่สุด ไดแก กลุมขนมปงและขนมอบ กลุมกะป น้ําปลารา น้ําพริกและไตปลา และกลุมอาหารหมักดอง ตามลําดับ และขอมูลที่แสดงบนฉลากที่ไมพบมากที่สุด ไดแก วันเดือนปที่ควรบริโภคกอน และเลขสารบบอาหาร ตามลําดับดังนั้นการสรางมาตรการทางสังคมควบคูกับการบังคับใชกฎหมาย สามารถแกปญหาดานฉลากอาหารในตลาดไทได สวนการดําเนินการตามมาตรการทางสังคมตอง   เปนที่ยอมรับของทุกฝาย ใหความสําคัญ และใหความรวมมือกันของคนในสังคม จึงจะใหผลลัพธที่มีประสิทธิภาพ และยั่งยืน