ความรอบรู้ด้านสุขภาพ และปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการตรวจคัดกรองมะเร็งเต้านมด้วยตนเองของประชากรเพศหญิง อำเภอโนนนารายณ์ จังหวัดสุรินทร์

Arunee Khumthong; Krittiyanee  Thammasarn

Authors

Arunee Khumthong Faculty of Public Health, Khon Kaen University
Krittiyanee Thammasarn Faculty of Public Health, Khon Kaen University

Keywords:

Health literacy, Breast cancer, Breast self-examination

Abstract

Breast cancer is common in women and is curable if diagnosed early. This analytical cross-sectional study aimed to examine the level of health literacy and the factors associated with breast self-examination (BSE) behaviors among women. The study population consisted of 5,392 women who had not been diagnosed with breast cancer and had lived in Non Narai District, Surin Province, for at least one year. A total of 836 women aged 30–70 years were selected as the sample. The research instruments included a general information questionnaire, a health literacy questionnaire on breast cancer, and a BSE behavior questionnaire based on breast palpation during the past six months. The index of item–objective congruence ranged from 0.67 to 1.00. The reliability of the health literacy questionnaire, tested using Cronbach’s Alpha coefficient, was 0.96. Data were collected in November 2024 and analyzed using descriptive statistics and multiple logistic regression.

The results showed that overall health literacy regarding breast cancer is at a good level or higher, at 75.7%. 84.45% of participants had performed BSE within the past six months. Factors significantly associated with BSE behavior (p< 0.05) included age, regular exercise, annual health check-ups, prior clinical breast examinations by healthcare professionals, access to breast cancer information from multiple sources, and overall health literacy, particularly in accessing health information and understanding breast cancer prevention. Recommendations, public health agencies should promote health literacy, support exercise, and provide health checkups to encourage women to engage in more
self-breast examinations.

References

กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. (2567). ปัจจัยเสี่ยงที่ก่อให้เกิดมะเร็งเต้านม. https://healthmedia.hss.moph.go.th/infographic/41/

กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ, กองสุขศึกษา. (2559). การสร้างเสริมและประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพกลุ่มวัยทำงาน. นิวธรรมดาการพิมพ์.

กรมอนามัย. (2560). ความรอบรู้ด้านสุขภาพ (health literacy). https://hpc9.anamai.moph.go.th/web-upload/migrated/files/hpc9/n2675_ddf10028623feb9077c3b17b661f1301_article_20200225102224.pdf

กรมอนามัย. (2566, 14 มีนาคม). กรมอนามัยเผยหญิงไทยป่วยมะเร็งเต้านมสูงสุด แนะควรตรวจเต้านมด้วยตนเองทุกเดือน. https://multimedia.anamai.moph.go.th/news/140366/

จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, คณะจิตวิทยา. (2562, 30 กันยายน). Social support-การสนับสนุนทางสังคม. https://www.psy.chula.ac.th/th/feature-articles/social-support/

ชลวิทย์ บุญศรี. (2022). การรับรู้และพฤติกรรมการป้องกันโรคมะเร็งเต้านมของผู้หญิงอายุ 30–70 ปี ตำบลท่าพระ อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น. วารสารวิทยาศาสตร์สุขภาพและการสาธารณสุขชุมชน, 5(2), 90-101.

ชนินทร์ อภิวาณิชย์. (2568, 8 กรกฎาคม). 6 สัญญาณเตือนมะเร็งเต้านม อาการมะเร็งระยะแรก. โรงพยาบาลสมิติเวช. https://www.samitivejhospitals.com/th/article/detail/สัญญาณมะเร็งเต้านม

ฐาพัชร์ลดา เกียรติเลิศเดชา, อารยา เชียงของ, ปราลีณา ทองศรี, และอนงค์นุช สารจันทร์. (2564). ความรอบรู้ทางสุขภาพในการป้องกันโรคมะเร็งเต้านมและโรคมะเร็งปากมดลูก: กรณีศึกษาการสร้างเสริมความรอบรู้ทางสุขภาพของสตรีวัยเจริญพันธุ์ในเขตกรุงเทพมหานคร. วารสารเครือข่ายวิทยาลัยพยาบาลและการสาธารณสุขภาคใต้, 8(1), 211-221.

ถนอมศรี อินทนนท์, และรุจิรา อ่ำพันธ์. (2566). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการตรวจเต้านมด้วยตนเองของสตรีอายุ 30–70 ปี ในเขตบริการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านปรือใหญ่ อำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ. วารสารวิจัยและพัฒนาสุขภาพศรีสะเกษ, 2(1), 113-124..

ทิพวรรณ สมควร, สินีนาฏ ชาวตระการ, และวรางคณา นาคเสน. (2565). ความรอบรู้ด้านสุขภาพเกี่ยวกับโรคมะเร็งเต้านมของสตรีวัยเจริญพันธุ์ในจังหวัดลำปาง. วารสารสาธารณสุขล้านนา, 18(1), 45–56.

บุรินทร์ รุจจนพันธ์. (2556). Likert. [บล็อกโพสต์]. IT Blog. https://www.thaiall.com/blog/tag/likert

ปาณิสรา ส่งวัฒนายุทธ, สรัลรัตน์ พลอินทร์, และพัชรรินทร์ เนียมเกิด. (2564). การพัฒนารูปแบบการส่งเสริมพฤติกรรมการป้องกันโรคมะเร็งเต้านมในสตรีจังหวัดเพชรบุรี. วารสารพยาบาลทหารบก, 22(3), 423-432.

ปริญญาภรณ์ ธนะบุญปวง, จิริยา อินทนา, นงนุช วงศ์สว่าง, และชลธิชา บุญศิริ. (2024). การประยุกต์ใช้ทฤษฎีการกระทำด้วยเหตุผลในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพตามบทบาทของพยาบาลเวชปฏิบัติชุมชน. วารสารวิจัยเพื่อการส่งเสริมสุขภาพและคุณภาพชีวิต, 4(1), 83–94.

วรเศรษฐ์ สายฝน. (2565, 21 มกราคม). รู้จักมะเร็งเต้านม. มหาวิทยาลัยมหิดล คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ศูนย์การแพทย์กาญจนาภิเษก. https://www.gj.mahidol.ac.th/main/knowledge-2/breast-cancer

รังษีนพดล โถทอง, โสภิตตรา สมหารวงค์, ศุลีพร แสงกระจ่าง, ณัฐจาพร พิชัยณรงค์, ปรารถนา สถิตวิภาวี, ศุภชัย ปิติกุลตัง, และวิศิษฏ์ ฉวีพจนกําจร. (2562). ปัจจัยที่สัมพันธ์กับการตรวจเต้านมด้วยตนเองของสตรีวัยก่อนหมดประจำเดือน. วารสารโรคมะเร็ง, 39(1), 16-27.

โรงพยาบาลโนนนารายณ์, กลุ่มงานปฐมภูมิและองค์รวม. (2566). โครงการการคัดกรองมะเร็งเต้านมโดยเครื่องเอกซเรย์เต้านม (Mammogram) ในสตรีกลุ่มเสี่ยงและด้อยโอกาส ในโอกาสมหามงคลเจริญพระชนมพรรษา 70 พรรษา อำเภอโนนนารายณ์ จังหวัดสุรินทร์. กรมประชาสัมพันธ์.

ศูนย์มะเร็ง ชีวารักษ์. (2567, 27 มีนาคม). มะเร็งเต้านม. https://chgcancercenter.com/en/know-about-breast-cancer

สถาบันมะเร็งแห่งชาติ. (2564). ทะเบียนมะเร็งระดับโรงพยาบาล พ.ศ. 2564. https://www.nci.go.th/e_book/hosbased_2564/index.html

สถาบันมะเร็งแห่งชาติ. (2565). นิยามตัวชี้วัด Service Plan สาขามะเร็ง ปี 2561–2565. https://www.nci.go.th/th/File_download/filePlan/Template%20นิยามตัวชี้วัด%20Service%20Plan%20สาขามะเร็ง%20ปี61-65.pdf

สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดสุรินทร์. (2566). อัตราป่วยโรคมะเร็งเต้านมต่อประชากร จังหวัดสุรินทร์ ปีงบประมาณ 2566. https://hdc.moph.go.th/srn/public/standard-report-detail/825c7fbfdbde936cf821a9b16dc4189b

สำนักงานสาธารณสุขอำเภอโนนนารายณ์. (2566). ข้อมูลการเฝ้าระวังมะเร็งเต้านมของประชากรอยู่จริงในพื้นที่อำเภอโนนนารายณ์ ตามช่วงอายุ 30–55 ปี ปีงบประมาณ 2566. สำนักงานสาธารณสุขอำเภอโนนนารายณ์.

สุธารัตน์ ชำนาญช่าง, วรรณรัตน์ ลาวัง, และอโนชา ทัศนาธนชัย. (2562). ปัจจัยทำนายพฤติกรรมการตรวจเต้านมด้วยตนเองของสตรีวัยหมดประจำเดือนที่มีน้ำหนักเกินเกณฑ์ในจังหวัดชลบุรี. วารสารการพยาบาลและการศึกษา, 12(3), 104-119.

สุนันทินี ศรีประจันทร์, และปาริชา นิพพานนทน์. (2565). ผลของโปรแกรมการใช้ความรอบรู้ด้านสุขภาพกับแรงสนับสนุนทางสังคมต่อการส่งเสริมพฤติกรรมการป้องกันโรคมะเร็งเต้านมของสตรีอายุ 30–50 ปี อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น. วารสารการส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม, 45(1), 103-116.

Becker, M. H., & Maiman, L. A. (1975). Sociobehavioral determinants of compliance with health and medical care recommendations. Medical Care, 13(1), 10-24. https://doi.org/10.1097/00005650-197501000-00002

Caplan, G. (1976). Support systems and community mental health. Behavioral Publications.

Grimley, C. E., Kato, P. M., & Grunfeld, E. A. (2020). Health and health belief factors associated with screening and help-seeking behaviours for breast cancer: A systematic review and meta-analysis of the European evidence. British Journal of Health Psychology, 25(1), 107–128. https://doi.org/10.1111/bjhp.12397

Hsieh, F. Y., Bloch, D. A., & Larsen, M. D. (1998). A simple method of sample size calculation for linear and logistic regression. Statistics in Medicine, 17(14), 1623–1634. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/(SICI)1097-0258(19980730)17:14%3C1623::AID-SIM871%3E3.0.CO;2-S

Kayan, S., & Cinar, I. O. (2022). An examination of variables associated with breast cancer early detection behaviors of women. African Health Sciences, 22(3), 133–144. https://doi.org/10.4314/ahs.v22i3.16

Thabane, K., Mashologu, Y., & Thabane, L. (2021). Exploring factors associated with breast cancer screening among women aged 15-49 years in Lesotho. The Pan African medical journal, 38, 108. https://doi.org/10.11604/pamj.2021.38.108.21110

World Cancer Research Fund. (2022). Breast cancer statistics. https://www.wcrf.org/preventing-cancer/cancer-statistics/breast-cancer-statistics/