ปัจจัยที่สัมพันธ์กับภาวะนิวโทรพีเนียและแนวทางป้องกันในผู้ป่วยมะเร็งลำไส้ที่ได้รับยาเคมีบำบัดทางหลอดเลือดดำ

Yuthapong Suwannapong

ผู้แต่ง

Yuthapong Suwannapong หน่วยเภสัชกรรมเคมีบำบัด กลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลน่าน

คำสำคัญ:

ภาวะนิวโทรพีเนีย, มะเร็งลำไส้ , ยาเคมีบำบัด

บทคัดย่อ

ภาวะนิวโทรพีเนีย (neutropenia) เป็นอาการไม่พึงประสงค์ที่พบได้บ่อยในผู้ที่ได้รับยาเคมีบำบัด ทำให้ถูกเลื่อนการรับยา ใช้ระยะเวลาในการรักษานานขึ้นและเพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อที่รุนแรง การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่สัมพันธ์กับภาวะนิวโทรพีเนียและพัฒนาแนวทางป้องกันในผู้ป่วยมะเร็งลำไส้ที่ได้รับยาเคมีบำบัดทางหลอดเลือดดำ กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้ป่วยมะเร็งลำไส้ที่ได้รับยาเคมีบำบัดทางหลอดเลือดดำ ณ หน่วยเคมีบำบัด โรงพยาบาลน่าน ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2564 ถึงวันที่ 30 เมษายน พ.ศ. 2567 จำนวน 261 ราย เก็บรวบรวมข้อมูลประวัติผู้ป่วยจากเวชระเบียน วิเคราะห์ข้อมูล ด้วยสถิติเชิงพรรณนาและสถิติถดถอยโลจิสติก ผลการศึกษา พบผู้ป่วยเกิดภาวะนิวโทรพีเนีย 168 ราย (ร้อยละ 64.37) มีความรุนแรงระดับ 2 ขึ้นไป (ระดับ ANC <1,500 cell/mm²) 128 ราย (ร้อยละ 49.04) พบปัจจัยที่สัมพันธ์กับภาวะนิวโทรพีเนียความรุนแรงตั้งแต่ระดับ 2 ขึ้นไปได้แก่ เพศหญิง (OR=2.47; 95%CI: 1.44-4.23; P=0.001) โรคมะเร็งในระยะที่ 3 (OR=2.61; 95%CI: 1.18-5.72; P=0.017) ยาเคมีบำบัดสูตร FOLFOX4 (OR=6.61; 95%CI: 1.27-34.47; P=0.025) ทีมสหสาขาวิชาชีพได้ร่วมกันพัฒนาแนวทางการป้องกันมาใช้ในหน่วยแบ่งเป็น 2 แนวทาง เชิงรุก ได้แก่ การปรับลดขนาดยาเคมีบำบัดหรือให้ยา G-CSF ในผู้ป่วยเพศหญิงที่ได้รับสูตร FOLFOX4 และเชิงรับ ได้แก่ การให้ความรู้เพื่อส่งเสริมการดูแลตนเองอย่างเหมาะสม ช่วยป้องกันและลดความเสี่ยงภาวะนิวโทรพีเนียที่รุนแรง ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการรักษาและคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย

เอกสารอ้างอิง

Caggiano V, Weiss RV, Rickert TS, Linde-Zwirble WT. Incidence, cost, and mortality of neutropenia hospitalization associated with chemotherapy. Cancer. 2005;103:1916-24.

Boccia R, Glaspy J, Crawford J, Aapro M. Chemotherapy-induced neutropenia and febrile neutropenia in the US: A beast of burden that needs to be tamed. Oncologist. 2022;27:625-36.

Ozer H. The timing of chemotherapy-induced neutropenia and its clinical and economic impact. Oncology (Williston Park). 2006;20:11-5.

Klastersky J, de Naurois J, Rolston K, Rapoport B, Maschmeyer G, Aapro M, et al. Management of febrile neutropaenia: ESMO clinical practice guidelines. Ann Oncol. 2016;27:v111-v8.

Lyman GH, Abella E, Pettengell R. Risk factors for febrile neutropenia among patients with cancer receiving chemotherapy: A systematic review. Crit Rev Oncol Hematol. 2014;90:190-9.

National Cancer Instutite. Cancer in Thailand 2016-2018. Bangkok: Misnitry of Public Health; 2020.

Jasperson KW, Tuohy TM, Neklason DW, Burt RW. Hereditary and familial colon cancer. Gastroenterology. 2010;138:2044-58.

Giovannucci E. Modifiable risk factors for colon cancer. Gastroenterol Clin North Am. 2002;31:925-43.

สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ. แนวทางการขอรับค่าบริการสาธารณสุข กรณีโรคมะเร็งในผู้ใหญ่ ปี พ.ศ. 2566. นนทบุรี: สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ; 2566.

Crawford J, Dale DC, Lyman GH. Chemotherapy-induced neutropenia. Cancer. 2004;100: 228-37.

Abdel-Razaq W, Almutairi F, Alzahrani MA, Albassam E, Alobedy FF, Alshehri AM, et al. Risk factors of chemotherapy-induced neutropenia associated with FOLFOX, FOLFIRI, and FOLFOXIRI regimens used in patients with advanced and metastatic colorectal cancer. Int J Med Res Health Sci. 2019;8:129-36.

S. Kanokkanya SB. Factors predicting neutropenia among patients with cancer receiving FOLFOX 4 chemotherapy regimen. Journal of nursing science & health. 2021;44:17-28.

Adamo V, Antonuzzo L, Danova M, De Laurentiis M, Marchetti P, Pinto C, et al. Supportive therapies in the prevention of chemotherapy-induced febrile neutropenia and appropriate use of granulocyte colony-stimulating factors: a Delphi consensus statement. Support Care Cancer. 2022;30:9877-88.

Citron ML, Berry DA, Cirrincione C, Hudis C, Winer EP, Gradishar WJ, et al. Randomized trial of dose-dense versus conventionally scheduled and sequential versus concurrent combination chemotherapy as postoperative adjuvant treatment of node-positive primary breast cancer: first report of Intergroup Trial C9741/Cancer and Leukemia Group B Trial 9741. J Clin Oncol. 2003;21:1431-9.

Özdemir BC, Csajka C, Dotto GP, Wagner AD. Sex differences in efficacy and toxicity of systemic treatments: An undervalued issue in the era of precision oncology. J Clin Oncol. 2018;36:2680-3.

André T, Boni C, Mounedji-Boudiaf L, Navarro M, Tabernero J, Hickish T, et al. Oxaliplatin, fluorouracil, and leucovorin as adjuvant treatment for colon cancer. N Engl J Med. 2004; 350:2343-51.

Hutchins LF, Unger JM, Crowley JJ, Coltman CA, Jr., Albain KS. Underrepresentation of patients 65 years of age or older in cancer-treatment trials. N Engl J Med. 1999;341:2061-7.

He X, Clarke SJ, McLachlan AJ. Clinical pharmacology of chemotherapy agents in older people with cancer. Curr Gerontol Geriatr Res. 2011;2011:628670.

Abdel-Rahman O. Effect of body mass index on 5-FU-based chemotherapy toxicity and efficacy among patients with metastatic colorectal cancer; A pooled analysis of 5 randomized trials. Clin Colorectal Cancer. 2019;18:e385-e93.

Alenzi EO, Kelley GA. The association of hyperglycemia and diabetes mellitus and the risk of chemotherapy-induced neutropenia among cancer patients: A systematic review with meta-analysis. J Diabetes Complications. 2017;31:267-72.