ภาวะแทรกซ้อนทางระบบโลหิตในผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่ได้รับการรักษาด้วยยาเคมีบําบัด ณ โรงพยาบาลแพร่
คำสำคัญ:
เคมีบําบัด, โลหิตจาง, เม็ดเลือดขาวต่ํา, เม็ดเลือดขาวนิวโทรฟิลต่ํา, เกล็ดเลือดต่ําบทคัดย่อ
ภาวะแทรกซ้อนทางระบบโลหิตพบได้บ่อยในผู้ป่วยมะเร็งที่รับการรักษาด้วยยาเคมีบําบัด เนื่องจากไขกระดูกถูกกดการทํางาน ทําให้แพทย์อาจต้องปรับลดขนาดยา หรือเลื่อนวงรอบการให้ยาออกไป และผู้ป่วยอาจต้องนอน โรงพยาบาลในกรณีมีอาการรุนแรง ทําให้ส่งผลด้านลบต่อการรักษา การแพร่กระจายของโรค และคุณภาพชีวิต การวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาอุบัติการณ์และความรุนแรงของการเกิดภาวะแทรกซ้อนทางระบบโลหิตใน ผู้ป่วยมะเร็งเต้านมจากการได้รับยาเคมีบําบัด โดยการศึกษาเชิงพรรณนาด้วยการเก็บข้อมูลแบบย้อนหลัง (retrospective descriptive study) จากการทบทวนเวชระเบียนผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่ได้รับการรักษาด้วยยาเคมีบําบัดที่หน่วยเคมี บําบัด โรงพยาบาลแพร่ ระหว่างเดือนมกราคม พ.ศ. 2555 ถึง เดือนธันวาคม พ.ศ. 2559 จํานวน 220 ราย เพื่อค้นหาข้อมูลการเกิดภาวะแทรกซ้อนทางระบบโลหิต ประกอบด้วยภาวะโลหิตจาง (anemia) เม็ดเลือดขาวต่ํา (leukopenia) เม็ดเลือดขาวนิวโทรฟิลต่ํา (neutropenia) และเกล็ดเลือดต่ํา (thrombocytopenia) แล้ววิเคราะห์หา อุบัติการณ์และความรุนแรงของภาวะแทรกซ้อนทั้ง 4 แบบ ผลการศึกษาพบว่า อุบัติการณ์ของภาวะ anemia พบมาก ที่สุด (ร้อยละ 100) ในผู้ป่วยที่ได้รับสูตรยา docetaxel และ paclitaxe สําหรับภาวะ leukopenia และ neutropernia พบมากที่สุดในผู้ป่วยที่ได้รับสูตรยา paclitaxel ในสัดส่วนร้อยละ 100 และร้อย 64.71 ตามลําดับ ภาวะแทรกซ้อนที่ พบน้อยที่สุดคือ ภาวะ thrombocytopenia โดยพบเพียงร้อยละ 11.76 ในผู้ป่วยที่ได้รับสูตรยา paclitaxel ด้านความ รุนแรงของภาวะแทรกซ้อนที่เกิดจากยาเคมีบําบัดแต่ละสูตรพบว่า มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสําคัญทางสถิติ โดยพบความรุนแรงสุดสุดของภาวะ anemia (ระดับ 3) ในผู้ป่วยที่ได้รับสูตรยา FAC และ AC ความรุนแรงสูงสุดของ ภาวะ leukopenia (ระดับ 3) พบในกลุ่มที่ได้รับสูตรยา FAC และ paclitaxel ส่วนความรุนแรงสูงสุดของทั้งภาวะ neutropenia (ระดับ 4) และภาวะ thrombocytopenia (ระดับ 3) พบในกลุ่มที่ได้รับสูตรยา FAC ผลการศึกษา ครั้งนี้แสดงให้เห็นว่าผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่ได้รับยาเคมีบําบัดทุกรายควรได้รับการประเมินและเฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อน ทางระบบโลหิตอย่างสม่ําเสมอ
References
World Cancer Research Fund international. Breast cancer statistics. Available at: http://www.wcrf.org/int/cancer-facts-figures/data-specificcancers/ breast-cancer-statistics. Accessed January 20, 2019.
สถาบํนมะเร็งแห่งชาติ. ทะเบียนมะเร็งระดับโรงพยาบาล พ.ศ. 2556. กรุงเทพฯ : บีที เอส เพรส; 2558.
National Cancer Institute. Cancer Treatment. Available at: https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment. Accessed January 20, 2019.
American Cancer Society. Treating Breast Cancer. Available at: https://www.cancer.org/cancer/breastcancer/treatment.html. Accessed January 24, 2019.
สุวรรณี สิริเลิศตระกูล , สุวลักษณ์ วงศ์จรรโลงศิล, ประไพ อริยประยูร, แม้นมนา จิระจรัส.การพยาบาลผู้ป่วยมะเร็ง. สมทุรปราการ: สินทวีกิจ พริ้นติ้ง; 2555.
วงจันทร์ เพชรพิเชฐเชียร. การพยาบาลที่เป็นเลิศในการดูแลผู้ป่วยมะเร็ง. สงขลา: ชวนเมืองการพิมพ์; 2554.
Breastcancer org. Chemotherapy. Available at: http://www.breastcancer.org/treatment/chemotherapy. Accessed January 24, 2019.
Hussain SA, Palmer DH, Stevens A, Spooner D, Poole CJ, Rea DW. Role of chemotherapy in breast cancer. Expert Rev Anticancer Ther 2005;5:1095110.
มะเร็งวิทยาสมาคมแห่งประเทศไทย. ทําความรู้จักกับ ยาเคมีบําบัด. เข้าถึงได้จาก: http://www.thethaicancer.com/PDF/People/ทําความรู้จักกับยาเคมีบําบัด.pdf. สืบค้นเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2561.
สาขารังสีรักษาและมะเร็งวิทยา โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์. ความรู้เกี่ยวกับยาเคมีบําบัด. เข้าถึงได้จาก: https://www.chulacancer.net/patient-list-page.php?id=323. สืบค้นเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2561.
วรรณพร สิงห์น้อย. ผลเสียต่อไขกระดูกจากการรักษาด้วยยาเคมีบําบัด (Bone Marrow Toxicity from Chemotherapy). เข้าถึงได้จาก: http://www.med.cmu.ac.th/dept/obgyn/2011/index.php. สืบค้นเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2561.
George MR, Pamela SB, Morey B, David C, Asher CK, Charles C, et al. Cancer- and chemotherapyinduced anemia: NCCN clinical practice guidelines in oncology. JNCCN 2012;10:628-53.
Bryer E, Henry D. Chemotherapy-induced anemia: etiology, pathophysiology, and implications for contemporary practice. Int J Clin Transfus Med 2018; 6:21-31.
จุฬาภรณ์ จตุปาริสทุธิ์, วารุณี รัตโนทัย. ความชุกของภาวะ โลหิตจางในผู้ป่วยมะเร็งนอกระบบโลหิตวิทยาที่ได้รับการรักษาด้วยยาเคมีบำบัดในโรงพยาบาลกลาง. วารสารศูนย์การศึกษาแพทยศาสตร์คลินิก โรงพยาบาลพระปกเกล้า 2553;27:211-21.
Saloustros E, Tryfonidis K, Georgoulias V. Prophylactic and therapeutic strategies in chemotherapyinduced neutropenia. Expert Opin Pharmacother 2011;12:851-63.
Weycker D, Hatfield M, Grossman A, Hanau A, Lonshteyn A, Sharma A, Chandler D. Risk and consequences of chemotherapy induced thrombocytopenia in US clinical practice. BMC Cancer 2019;19:151.
The National Cancer Institute Common Toxicity Criteria. Cancer therapy evaluation program, common terminology criteria for adverse events, (CTCAE) version 3.0. Available at: https://ctep.cancer.gov/protocoldevelopment/electronic_applications/docs/ ctcaev3.pdf. Accessed July 20, 2019.
Groopman JE, Itri LM. Chemotherapy-induced anemia in adults: incidence and treatment. J Natl Cancer Inst 1999;91:1616-34.
Xu H, Xu L, Page JH, Cannavale K, Sattayapiwat O, Rodriguez R, et al. Incidence of anemia in patients diagnosed with solid tumors receiving chemotherapy, 2010-2013. Clin Epidemiol 2016;8:61-71.
Ithimakin S, Srimuninnimit V. Cancer anemia survey in division of medical oncology at Siriraj Hospital (CAS). J Med Assoc Thai 2009;92 Suppl 2:S110-8.
Dubsky P, Sevelda P, Jakesz R, Hausmaninger H, Samonigg H, Seifert M, et al. Anemia is a significant prognostic factor in local relapse-free survival of premenopausal primary breast cancer patients receiving adjuvant cyclophosphamide/methotrexate/ 5-fluorouracil chemotherapy. Clin Cancer Res 2008;14:2082-7.
Hashiguchi Y, Kasai M, Fukuda T, Ichimura T, Yasui T, Sumi T. Chemotherapy-induced neutropenia and febrile neutropenia in patients with gynecologic malignancy. Anticancer Drugs 2015;26:1054-60.
อภิชญา ลือพืช, ขวัญจิต ด่านวิไล. อุบัติการณ์และปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดภาวะเม็ดเลือดขาวนิวโทรฟิลต่ำในผู้ป่วยมะเร็งเต้านมที่รับยาเคมีบําบัดทางหลอดเลือดดํา ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์. วารสารเภสชักรรมไทย 2560;9: 180-91.
Huang A, Ma A, Jin B, Han B. Chemotherapy-induced leukopenia as a prognostic factor in patients with metastatic non-small cell lung cancer treated with platinum-based chemotherapy. Int J Clin Exp Med 2016;9:5241-8.
Tai E, Guy GP, Dunbar A, Richardson LC. Cost of cancer-related neutropenia or fever hospitalizations, United States, 2012. J Oncol Pract 2017;13:e552e561.
Ten Berg MJ, van den Bemt PM, Shantakumar S, Bennett D, Voest EE, Huisman A, et al. Thrombocytopenia in adult cancer patients receiving cytotoxic chemotherapy: results from a retrospective hospitalbased cohort study. Drug Saf 2011;34:1151-60.
Downloads
เผยแพร่แล้ว
ฉบับ
บท
License
บทความทีตีพิมพ์ในวารสารโรคมะเร็งนี้ถือว่าเป็นลิขสิทธิ์ของมูลนิธิสถาบันมะเร็งแห่งชาติ และผลงานวิชาการหรือวิจัยของคณะผู้เขียน ไม่ใช่ความคิดเห็นของบรรณาธิการหรือผู้จัดทํา
