ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดวัณโรคดื้อยาหลายขนานในผู้ป่วยวัณโรคใน โรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา ปี พ.ศ. 2561-2563

บทคัดย่อ

วัณโรคดื้อยาหลายขนานเป็นปัญหาทางสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศไทย การศึกษานี้ต้องการศึกษาปัจจัยเสี่ยงในการเกิดวัณโรคดื้อยาหลายขนานในคลินิกวัณโรคโรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา โดยการศึกษาแบบพรรณนาศึกษาย้อนหลัง ประชากรที่ศึกษาคือ ผู้ป่วยวัณโรคและวัณโรคดื้อยาหลายขนาน ที่อายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไป ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนการรักษาในคลินิกวัณโรค โรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา ปี พ.ศ. 2561-2563  ผลการศึกษาในกลุ่มผู้ป่วยวัณโรคปอดจำนวน 180 ราย อายุเฉลี่ย  48 ปี (SD=18) เป็นผู้ป่วยเสมหะบวกร้อยละ 33.9 ติดเชื้อ HIV ร้อยละ 10.6 ส่วนใหญ่มีประวัติเคยรักษาวัณโรคมาก่อนร้อยละ 15.0 มีประวัติต้องขังร้อยละ 15.6 พบการดื้อยาวัณโรคหลายขนานจำนวน 30 ราย โดยปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเกิดวัณโรคดื้อยาหลายขนานที่คลินิกวัณโรคโรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา ได้แก่ ประวัติการรักษาวัณโรคในอดีต, เบาหวาน, การติดเชื้อ HIV และอายุตั้งแต่ 45 ปีขึ้นไป คิดเป็น Odds ratio 13.97, 6.74, 4.54 และ 4.01 ตามลำดับ โดยเฉพาะอย่างยิ่งพบผลข้างเคียงในผู้ป่วยวัณโรคดื้อยาหลายขนานสูงกว่าวัณโรคไม่ดื้อยาถึง 33.75 เท่า  โดยผลข้างเคียงที่พบบ่อย ได้แก่ ภาวะพร่องฮอร์โมนไทรอยด์ ส่วนผลการรักษาวัณโรค พบว่า รักษาหายในสัดส่วนร้อยละ 83.33 เสียชีวิตคิดเป็นร้อยละ 11.11 โดยพบการเสียชีวิตในกลุ่มวัณโรคที่ดื้อยาหลายขนานมากกว่าในกลุ่มวัณโรคที่ไม่ดื้อยาถึง 4.18 เท่า ผู้วิจัยให้ข้อเสนอแนะว่าควรจัดให้มีมาตรการคัดกรองผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงวัณโรคดื้อยาหลายขนานในคลินิกวัณโรคโรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา ได้แก่ ผู้ป่วยที่เคยมีประวัติรักษาวัณโรคมาก่อน ติดเชื้อ HIV เบาหวาน เพื่อนำไปสู่การตรวจทางห้องปฏิบัติการและการรักษาวัณโรคที่เหมาะสม เพื่อให้ผลการรักษาวัณโรคดื้อยาดีขึ้น รวมทั้งการลดผลข้างเคียงจากการรักษา และลดอัตราการเสียชีวิต