ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะเลือดออกในสมองในผู้ป่วยหลอดเลือดสมองตีบตันที่ได้รับการรักษาด้วยยาละลายลิ่มเลือด (rt-PA) ในโรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา
คำสำคัญ:
โรคหลอดเลือดสมองตีบตันเฉียบพลัน, ยาละลายลิ่มเลือด, recombinant tissue-type plasminogen activator, rt-PA, เลือดออกในสมองบทคัดย่อ
โรคหลอดเลือดสมองตีบตัน (Ischemic stroke) เป็นโรคทางระบบประสาทที่พบบ่อยและมีความรุนแรง ปัจจุบันมีวิธีการรักษาผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองตีบตันเฉียบพลัน โดยการให้ยาละลายลิ่มเลือด recombinant tissue-type plasminogen activator (rt-PA) อย่างไรก็ตาม ยาดังกล่าวมีผลข้างเคียงที่สำคัญคือ อาจทำให้เกิดเลือดออกในสมองตามมาได้ ซึ่งจะต้องป้องกันโดยการประเมินถึงข้อห้ามในการใช้ยาก่อนการให้ยาทุกครั้ง อย่างไรก็ตามถึงแม้ว่าผู้ป่วยจะไม่มีข้อห้ามในการใช้ยาละลายลิ่มเลือดดังกล่าว ก็ยังมีผู้ป่วยส่วนหนึ่งที่หลังได้รับยาดังกล่าวแล้วมีภาวะเลือดออกในสมองเกิดขึ้น จึงมีความพยายามที่จะศึกษาเพื่อหาปัจจัยเสี่ยงที่สัมพันธ์ต่อการเกิดภาวะเลือดออกในสมองหลังจากได้รับยาละลายลิ่มเลือด rt-PA ซึ่งแต่ละการศึกษาที่ผ่านมาพบปัจจัยเสี่ยงที่แตกต่างกันไป นอกจากนี้การศึกษาเรื่องนี้ในกลุ่มคนไทยยังมีน้อย
วัตถุประสงค์ : เพื่อศึกษาถึงปัจจัยเสี่ยงของการเกิดเลือดออกในสมองในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองตีบตันของโรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา ที่ได้รับการรักษาด้วยยาละลายลิ่มเลือดชนิด recombinant tissue-type plasminogen activator (rt-PA) ภายใน 4.5 ชั่วโมงหลังเกิดอาการของหลอดเลือดสมองตีบตัน
วิธีการดำเนินการวิจัย : การวิจัยนี้เป็นการศึกษาแบบการสังเกตย้อนไปข้างหลัง (Retrospective observational study) โดยเก็บข้อมูลผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาในหอผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองของโรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา ที่ได้รับการรักษาด้วยยาละลายลิ่มเลือด rt-PA ตั้งแต่เดือนตุลาคม พ.ศ. 2560 ถึง สิงหาคม พ.ศ. 2563 ทั้งหมด 153 คน โดยเก็บข้อมูลพื้นฐาน และปัจจัยต่างๆที่อาจส่งผลต่อการเกิดเลือดออกในสมองภายใน 24 ชั่วโมงหลังได้รับยาละลายลิ่มเลือด rt-PA และนำมาศึกษาวิเคราะห์และเปรียบเทียบกันระหว่างกลุ่มที่เกิดเลือดออกในสมองกับกลุ่มที่ไม่เกิดเลือดออกในสมองหลังได้รับยา โดยวิเคราะห์ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ใช้สถิติ Multivariable Logistic regression
ผลการวิจัย : ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองตีบตันเฉียบพลันที่ได้รับการรักษาด้วยยาละลายลิ่มเลือด rt-PA ทั้งหมด 153 คน เกิดภาวะเลือดออกในสมองหลังได้รับยาละลายลิ่มเลือด 22 คน (ร้อยละ 14.4) โดยพบปัจจัยที่สัมพันธ์กับการเกิดเลือดออกในสมองหลังได้รับยาละลายลิ่มเลือด rt-PA หลายปัจจัย ดังต่อไปนี้ การใช้ยาต้านเกล็ดเลือด clopidogrel มาก่อนการเกิดภาวะหลอดเลือดสมองตีบตัน (OR 13.364, p = 0.008) คะแนน NIHSS สูงก่อนได้รับยาละลายลิ่มเลือด (OR 1.132, p = 0.013) น้ำตาลปลายนิ้วแรกรับที่สูง (OR 1.012, p = 0.011) และการได้รับยาลดความดันโลหิตทางเส้นเลือดดำ (ยา Nicardipine) ก่อนการได้รับยาละลายลิ่มเลือด (OR 10.805, p = 0.003)
สรุปผลวิจัย : การใช้ยาต้านเกล็ดเลือด clopidogrel คะแนน NIHSS ที่สูง ระดับน้ำตาลปลายนิ้วที่สูง รวมทั้งการได้รับยาลดความดันโลหิตทางเส้นเลือดดำก่อนการให้ยาละลายลิ่มเลือด rt-PA ในผู้ป่วยหลอดเลือดสมองตีบตันเฉียบพลัน สัมพันธ์กับการเกิดเลือดออกในสมองหลังได้รับยาละลายลิ่มเลือด ดังนั้นจึงควรต้องมีการเฝ้าระวังและพิจารณาเตรียมการรักษาเบื้องต้นไว้หากผู้ป่วยมีปัจจัยเสี่ยงดังกล่าว
เอกสารอ้างอิง
Suwanwela NC. Stroke epidemiology in Thailand. J stroke 2014;16:1-7.
กลุ่มยุทธศาสตร์และแผนงานสำนักโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค.รายงานประจำปีสำนักโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข 2559. นนทบุรี: กรมควบคุมโรค; 2560.
สำนักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ. การสูญเสียปีสุขภาวะ Disability-Adjusted life year : DALY รายงานภาระโรคและการบาดเจ็บของประชากรไทย พ.ศ. 2556. นนทบุรี: สำนักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ; 2558.
McKinney JS, Cucchiara B. Risk scores for predicting post-thrombolysis intracerebral hemorrhage. US Neurology 2010;5:39-40.
Jauch EC, Saver JL, Adams HP, Bruno A, Connors JJ, Demaerschalk BM, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American stroke Association. Stroke 2013;44:870-947.
Powers WJ, Rabinstein AA, 2018 guildelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke 2018;49:e47-e99.
Cucchiara B, Kasner SE, Tanne D, Levine SR, Demchuk A, Messe SR, et al. Factors associated with intracerebral hemorrhage after thrombolytic therapy for ischemic stroke: pooled analysis of placebo data from the Stroke-Acute Ischemic NXY Treatment (SAINT) I and SAINT II trials. Stroke 2009;40:3067-72.
Echouffo-Tcheugui JB, Woodward M, Kengne AP. Predicting a post-thrombolysis intracerebral hemorrhage: a systematic review. J Thromb Haemost 2013;11:862-71.
Guo Y, Yang Y, Zhou M, He L. Risk factors of hemorrhagic transformation for acute ischaemic stroke in Chinese patients receiving intravenous recombinant tissue plasminogen activator: a systematic review and meta-analysis. Stroke Vasc Neurol 2018;3:203-8.
Sivanandy P, Thomas B, Krishman V, Arunachalam S. Safety and efficacy of thrombolytic therapy using rt-PA (alteplase) in acute ischemic stroke. ISRN Neurol 2011;2011:618-24.
Phuttharak W, Sawanyawisuth K, Sangpetngam B, Tiamkao S, Kongbunkiat K, Chotmongkol V, et al. Risk factors for intracerebral hemorrhage after treatment with recombinant tissue-type plasminogen activator for acute ischemic stroke. Asian Biomedicine 2015;9:397-400.
สุจริต สวนกูล, ธานินทร์ โลเกศกระวี. ปัจจัยที่มีผลต่อภาวะเลือดออกในสมองภายหลังการให้ยาละลายลิ่มเลือดทางหลอดเลือดดำในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตันเฉียบพลัน. ลำปางเวชสาร 2559;37:67-77.
Mazya MV, Lees KR, Collas D, Rand V, Mikulik R, Toni D, et al. IV thrombolysis in very severe and severe ischemic stroke: Results from the SITS-ISTR Registry. Neurology 2015;85:2098-106.
Miller DJ, Simpson JR, Silver B. Safety of thrombolysis in acute ischemic stroke: a review of complications, risk factors, and newer technologies. Neurohospitalist 2011;1:138-47.
Dharmasaroja PA, Muengtaweepongsa S, Pattaraarchachai J, Dharmasaroja P. Intracerebral hemorrhage following intravenous thrombolysis in Thai patients with acute ischemic stroke. J Clin Neurosci 2012;19:799-803.
Southerland AM, Johnston KC. Considering hyperglycemia and thrombolysis in the stroke hyperglycemia insulin network effort (SHINE) trial. Ann N Y Acad Sci 2012;1268:72-8.
Bhurayanontachai R. Glycemic control in critically ill patients. Songkla Med J 2006;24:333-45.
Hafez S, Coucha M, Bruno A, Fagan SC, Ergul A. Hyperglycemia, acute ischemic stroke and thrombolytic therapy. Transl Stroke Res 2014;5:442-53.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
บทความที่ลงพิมพ์ในวารสารเวชศาสตร์ป้องกันแห่งประเทศไทย ถือเป็นผลงานวิชาการ งานวิจัย วิเคราะห์ วิจารณ์ ตลอดจนเป็นความเห็นส่วนตัวของผู้นิพนธ์ กองบรรณาธิการไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยเสมอไป และผู้นิพนธ์จะต้องรับผิดชอบต่อบทความของตนเอง
