ปัจจัยที่มีผลต่อความสำเร็จของการรักษาในผู้ป่วยวัณโรคปอด โรงพยาบาลลาดยาว อำเภอลาดยาว จังหวัดนครสวรรค์

บทคัดย่อ

อัตราการรักษาหาย (Success rate) ของวัณโรค เป็นปัญหาสำคัญระดับโลกและระดับประเทศมายาวนาน ซึ่งเกิดจากหลายปัจจัยที่เป็นปัญหา/อุปสรรคในการรักษาพยาบาล ส่งผลให้เกิดการดื้อยาของเชื้อโรคซึ่งเป็นปัญหาที่ใหญ่กว่า โรงพยาบาลลาดยาวได้ปรับปรุงระบบริการรักษาวัณโรคโดยคำนึงถึงปัจจัยอื่นที่เกี่ยวข้องนอกเหนือจากระบบบริการในโรงพยาบาลและมีผลให้เกิดอัตราการรักษาหายสูงกว่าค่าเฉลี่ยของระดับประเทศ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อความสำเร็จของการรักษาในผู้ป่วยวัณโรคปอด โรงพยาบาลลาดยาว อำเภอลาดยาว จังหวัดนครสวรรค์เป็นการศึกษาเชิงวิเคราะห์ สำรวจย้อนหลังแบบมีกลุ่มเปรียบเทียบ (Case – control study) โดยใช้แบบสอบถามร่วมกับการทบทวนเวชระเบียน (Medical record review) กลุ่มเป้าหมายในการศึกษาครั้งนี้เป็นกลุ่มผู้ป่วยวัณโรคปอดที่ได้รับการรักษาเกินแผนการรักษาเริ่มแรก (Case) ทุกราย และสุ่มตัวอย่างแบบกลุ่มก้อน (Cluster random sampling) กลุ่มรักษาสำเร็จตามแผนการรักษา (Control) จำนวนเท่ากัน กลุ่มละ 25 ราย ที่มารับการรักษาที่คลินิกวัณโรค โรงพยาบาลลาดยาวระหว่าง ปี 2560 –2563 เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษาเป็นแบบสอบถามผู้วิจัยสร้างขึ้น โดยตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหา โดยผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 3 ท่าน และทดสอบค่าความเชื่อมั่น (Reliability) ของแบบสอบถาม ผลการทดสอบได้ค่าสัมประสิทธิ์อัลฟาของครอนบาคเท่ากับ 0.97 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้โปรแกรมสำเร็จรูป IBM SPSS Statistics 19 สถิติเชิงพรรณนา ใช้จำนวน ค่าเฉลี่ย ร้อยละ และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน สถิติเชิงวิเคราะห์เพื่อหาความสัมพันธ์ตัวแปรปัจจัยต่าง ๆ  โดยใช้ Fisher’s Exact test, logistic regression ร่วมกับ Odd’s Ratio และ 95% confidence interval of odds ratio กำหนดนัยสำคัญทางสถิติค่าที่ 0.05 ผลการศึกษาพบว่าปัจจัยด้านคุณลักษณะทางประชากรไม่มีความสัมพันธ์กับความสำเร็จของการรักษาผู้ป่วยวัณโรคอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติปัจจัยทางด้านเศรษฐกิจและสังคมที่มีความสัมพันธ์ต่อความสำเร็จของการรักษาวัณโรคอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติได้แก่การใช้บริการรักษาพยาบาลในโรงพยาบาลภาครัฐ (OR 4.04, p-valve = 0.04) ปัญหาและอุปสรรคในการใช้ยารักษา (OR 5.76, p-valve = 0.001) และระยะเวลาในการรักษาวัณโรค (OR 9.33, p-valve = 0.001) ปัจจัยด้านความรู้ ความเข้าใจและการปฏิบัติตัวของผู้ป่วยวัณโรค พบว่ามีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับโรคมีผลต่อความสำเร็จของการรักษาวัณโรคอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (OR 0.25, p-valve = 0.04) ปัจจัยด้านการรักษาพยาบาล ที่มีผลต่อความสำเร็จของการรักษาวัณโรคอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติได้แก่ความร่วมมือในการรักษาพยาบาล (OR 54.6, p-valve =0.001) และการไม่มีอาการไม่พึงประสงค์จากการรักษา (OR 1.83, p-valve = 0.001) ดังนั้นควรมีการปรับระบบบริการเพื่อเพิ่มการเข้าถึงบริการ เพิ่มความรู้ให้กับผู้ป่วยรายใหม่ และจัดระบบการติดตามผู้ป่วยที่ขาดยาและหยุดยาเอง เพื่อให้การรักษาสำเร็จภายในระยะเวลาที่กำหนดตามแผนการรักษา