การพัฒนาแนวทางการควบคุมวัณโรคในชุมชนอำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา

บทคัดย่อ

     การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action research) มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สถานการณ์และพัฒนาแนวทางในการดูแลและควบคุมวัณโรคในชุมชนของอำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา โดยการมีส่วนร่วมของผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องผู้เข้าร่วมวิจัยประกอบด้วยผู้ให้ข้อมูลได้แก่ เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องในการดำเนินงานควบคุมวัณโรคระดับอำเภอและตำบล 11 คน ผู้ป่วยวัณโรค 10 คน พี่เลี้ยง 10 คน และอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน 19 คน เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม วิธีดำเนินการวิจัยแบ่งออกเป็น 4 ขั้นตอนได้แก่ขั้นตอนที่ 1 ศึกษาสถานการณ์และวิเคราะห์ปัญหา ขั้นตอนที่ 2 ร่วมวางแผน ตัดสินใจเลือกแนวทางแก้ไขปัญหา และจัดทำแนวทางการดำเนินงานควบคุมวัณโรค ขั้นตอนที่ 3 นำแนวทางการดำเนินงานไปใช้และสะท้อนผลการปฏิบัติ ขั้นตอนที่ 4 การประเมินผล โดยประเมินกระบวนการและประเมินผลลัพธ์ การวิเคราะห์ข้อมูล ข้อมูลเชิงปริมาณนำมาวิเคราะห์ทางสถิติเป็นความถี่และร้อยละ ข้อมูลเชิงคุณภาพนำมาเคราะห์เชิงเนื้อหา

        ผลการวิจัยพบว่า การศึกษาสถานการณ์การดำเนินงานและการควบคุมวัณโรค พบประเด็นดังนี้ 1) ระบบการบริการในคลินิกวัณโรคยังไม่ชัดเจน ผู้ให้บริการส่วนใหญ่ไม่ทราบบทบาทหน้าที่ของตนเอง 2) เจ้าหน้าที่ที่ให้บริการในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลส่วนใหญ่ไม่ได้รับการอบรมความรู้เรื่องวัณโรค 3) การประสานงานในเครือข่ายเพื่อการดูแลผู้ป่วยวัณโรคอย่างต่อเนื่อง ระหว่างคลินิกวัณโรคกับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลล่าช้า 4) การติดตามเยี่ยมบ้านผู้ป่วยวัณโรคอย่างต่อเนื่องในชุมชนไม่มีแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจน 5) ผู้ป่วยวัณโรคและพี่เลี้ยงขาดความรู้ ความตระหนัก และผู้ป่วยวัณโรค สำหรับแนวทางการดูแล และควบคุมวัณโรคในชุมชนที่ได้พัฒนาขึ้นประกอบด้วย 1) แนวทางการประสานงานส่งต่อข้อมูล 2) แนวทางการค้นหาผู้ป่วยวัณโรค สำหรับเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติและอาสาสมัครสาธารณสุข ค้นหาผู้ป่วยวัณโรครายใหม่ในกลุ่มเสี่ยง 3) แนวทางการให้สุขศึกษาเกี่ยวกับวัณโรค ได้เน้นเรื่องที่สำคัญเพื่อให้ผู้ป่วยและพี่เลี้ยงเกิดความตระหนักและติดตามการรักษาครบกำหนด 4) แนวทางการดูแลผู้ป่วยวัณโรคตามระบบ DOTS พบว่ามีการเลือกพี่เลี้ยงร่วมกับผู้ป่วย 5) แนวทางการเยี่ยมบ้านผู้ป่วยวัณโรค พบว่า ผู้ป่วยได้รับการติดตามเยี่ยมบ้าน มีความเข้าใจการรักษาวัณโรค ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องได้จัดทำแนวทางการดำเนินงานควบคุมวัณโรคและนำไปใช้ มีความสนใจในการดำเนินงานควบคุมวัณโรคมากขึ้น ผลการดำเนินงานพบว่า ผู้ป่วยวัณโรค ได้รับการติดตามดูแลอย่างต่อเนื่องจนกระทั่งผู้ป่วยได้รับการรักษาจนหายขาดและจำหน่ายออกจากการรักษาวัณโรค