การประเมินผลการดำเนินงานคลินิกหมอครอบครัว จังหวัดปทุมธานี ปีงบประมาณ 2560

บทคัดย่อ

     นโยบายคลินิกหมอครอบครัว (Primary Care Cluster) เป็นการปฏิรูประบบบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ โดยจัดให้มีทีมหมอครอบครัว 1 ทีมต่อประชาชน 10,000 คน โดยมีแนวคิด บริการทุกคน ทุกอย่าง ทุกที่ ทุกเวลาด้วยเทคโนโลยี การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินบริบท ปัจจัยนำเข้า กระบวนการและผลลัพธ์การดำเนินงาน คลินิกหมอครอบครัว จังหวัดปทุมธานีด้วยรูปแบบการประเมินผลแบบซิปโมเดล (CIPP Model) ของสตัฟเฟิลบีม (Stufflebeam) ดำเนินการวิจัยระหว่างเดือนพฤศจิกายน 2560-พฤษภาคม 2561 ใช้กลุ่มตัวอย่างจากการสุ่มแบบเจาะจงและแบบกำหนดโควตา ประกอบด้วยเจ้าหน้าที่ระดับอำเภอ/รพ.สต./ประชาชน/ผู้สูงอายุ รวบรวมข้อมูลด้วยแบบสอบถามวิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานและสถิติอ้างอิง T-Test
     ผลการวิจัยพบว่า ด้านบริบท รพ.สต.ทุกแห่งผ่านเกณฑ์การดำเนินงานคลินิกหมอครอบครัว ร้อยละ 100.0 โดยในแต่ละด้านมี ทีม รพสต. ที่ผ่านเกณฑ์ได้ค่าคะแนนมากที่สุดดังนี้ ด้านปัจจัยนำเข้า คือ ทีม รพ.สต.บางคูวัด 1 (ร้อยละ 95.8) ด้านกระบวนการ จำนวน 2 แห่ง ได้แก่ ทีม รพ.สต.บางขะแยง และ ทีม รพ.สต.บางคูวัด 1 (ร้อยละ 100.0) ด้านผลลัพธ์จำนวน 2 แห่ง ได้แก่ ทีม รพ.สต.บางขะแยง และ ทีม รพ.สต.บางคูวัด 1 (ร้อยละ 83.3) การเข้าถึงบริการพบว่า รพ.สต.บางคูวัด 1 มีอัตราส่วนการใช้บริการผู้ป่วยนอกที่ รพ.สต. ต่อการใช้บริการที่ รพ.แม่ข่าย มากที่สุด (68:32) ในส่วนการดูแลสุขภาพตนเองและครอบครัวพบว่า ผ่านเกณฑ์ (>10.5 คะแนน) ร้อยละ 81.4 ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิต 5 มิติอยู่ในระดับปานกลาง ( =2.72, S.D.=0.92) มีสภาวะสุขภาพที่แย่ที่สุดหรือเสียชีวิต (0) ร้อยละ 86.1 ผลการเปรียบเทียบความพึงพอใจต่อบริการของ รพ.สต.รวมทุกด้านไม่แตกต่างกัน มีข้อที่พบความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ได้แก่ การให้คำแนะนำเกี่ยวกับการปฏิบัติตัวเมื่อเจ็บป่วยหรือเพื่อป้องกันการเจ็บป่วยความสามารถหรือเชี่ยวชาญในการตรวจรักษาโรคและความรวดเร็วในการให้บริการ
     สรุปการนำ CIPP model มาศึกษาการดำเนินงานคลินิกหมอครอบครัวนั้นพบในเขตชนบท การพัฒนาระบบบริการปฐมภูมิมาอย่างต่อเนื่องก่อนที่จะมีนโยบายคลินิกหมอครอบครัว รวมทั้งได้รับการสนับสนุนทรัพยากรจากโรงพยาบาลแม่ข่ายส่งผลให้ดำเนินการได้ดี อย่างไรก็ตามควรเน้นการส่งเสริมการดูแลตนเองในกลุ่มสตรีและเด็กทีมหมอครอบครัวใน รพ.สต.ควรเน้นการดำเนินงานเชิงรุกและเปิดให้มีการรับฝากครรภ์ใน รพ.สต. ตั้งแต่ฝากครรภ์ครั้งแรก เน้นให้อาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.) ดำเนินงานเชิงรุกและประชาสัมพันธ์ เพื่อให้ประชาชนนำบุตรหลานอายุ 0-5 ปี ไปรับการตรวจพัฒนาการ มุ่งเน้นการจัดบริการเชื่อมโยงกับ Long Term Care (LTC) ประสาน อปท. จัดการดูแลกลุ่มผู้สูงอายุในพื้นที่ให้มีคุณภาพ