รูปแบบการป้องกันการใช้บุหรี่ไฟฟ้าในนักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร

บทคัดย่อ

บุหรี่ไฟฟ้ามีการแพร่ระบาดในกลุ่มนักศึกษามากขึ้น ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพทั้งในระยะสั้นและระยะยาว การวิจัยเชิงผสมผสานนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์และปัจจัยที่ส่งผลต่อการใช้บุหรี่ไฟฟ้าในนักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร  รวมถึงเพื่อพัฒนาและประเมินผลรูปแบบในการป้องกันการใช้บุหรี่ไฟฟ้า ประชากรในการศึกษาคือนักศึกษาทุกชั้นปีจาก 5 คณะ รวม 4,618 คน กลุ่มตัวอย่างเชิงคุณภาพคัดเลือกแบบ Snowball Sampling จำนวน 16 คน กลุ่มตัวอย่างเชิงปริมาณคำนวณขนาดตัวอย่างด้วยสูตร Krejcie & Morganได้จำนวน  355 คน และสุ่มแบบชั้นภูมิ เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วยแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างและแบบสอบถามซึ่งผ่านการตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหาและความเชื่อมั่น โดยผู้ทรงคุณวุฒิ 3 ท่าน การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ ใช้การวิเคราะห์เนื้อด้วย Thematic Analysis ส่วนข้อมูลเชิงปริมาณใช้สถิติเชิงพรรณนา สถิติถดถอยโลจิสติก และPaired t-test

ผลการวิจัยพบว่านักศึกษาส่วนใหญ๋มีความเชื่อว่าบุหรี่ไฟฟ้าไม่อันตราย สามารถเข้าถึงได้ง่ายผ่านช่องทางออนไลน์ ได้รับอิทธิพลจากกลุ่มเพื่อน และขาดความรู้เรื่องผลกระทบต่อสุขภาพ ปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อการใช้บุหรี่ไฟฟ้าคือ ถูกเพื่อนชักชวน (OR=5.12), การที่เพื่อนสูบบุหรี่ไฟฟ้า (OR=1.21), ประวัติการสูบบุหรี่มวน (OR=2.19), ทัศนคติที่เห็นด้วยต่อการใช้บุหรี่ไฟฟ้า (OR=2.12) และการเข้าถึงบุหรี่ไฟฟ้าได้ง่าย (OR=1.89) จากผลการศึกษาดังกล่าว ผู้วิจัยจึงพัฒนารูปแบบการป้องกันการใช้บุหรี่ไฟฟ้าประกอบด้วย 5 องค์ประกอบหลักคือ 1) การเสริมสร้างความรู้ (Knowledge Empowerment) 2) การมีส่วนร่วมของเพื่อนช่วยเพื่อน (Peer Group Engagement) 3) การลดปัจจัยเสี่ยงและควบคุม (Risk Reduction & Regulation ) 4) นโยบายและการมีส่วนร่วมระดับสถาบัน(University Policy & Participation) และ 5)การสะท้อนผลการดำเนินงาน(Lesson Learned) และเพื่อให้มีความหมายเชิงสัญลักษณ์จึงเกิดเป็น KPRUL Model: ผลการประเมินรูปแบบโดยผู้เชี่ยวชาญอยู่ในระดับมากที่สุด (x̄=4.51, SD=0.61) และจากการทดลองใช้กับนักศึกษา 156 คน พบว่าค่าเฉลี่ยความรู้และทัศนคติหลังเข้าร่วมกิจกรรมสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) จึงสรุปได้ว่ารูปแบบ KPRUL Model มีประสิทธิผลในการป้องกันการใช้บุหรี่ไฟฟ้าในนักศึกษาและควรได้รับการส่งเสริมให้ขยายผลไปยังสถาบันการศึกษาอื่นๆต่อไป