การพัฒนาเครือข่ายผู้ดูแลผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านติดเตียงเพื่อป้องกันภาวะซึมเศร้า

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (participation action research)  มีวัตถุประสงค์ เพื่อสร้างเครือข่ายผู้ดูแลผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านติดเตียงเพื่อป้องกันภาวะซึมเศร้า มีขั้นตอนการวิจัย 4 ระยะ ได้แก่ 1) ศึกษาสถานการณ์ของภาวะซึมเศร้าและความต้องการในการดูแลของผู้สูงอายุติดบ้านติดเตียง 2) สร้างเครือข่ายผู้ดูแลผู้สูงอายุติดบ้านติดเตียงเพื่อป้องกันภาวะซึมเศร้า 3) พัฒนาศักยภาพเครือข่ายผู้ดูแลผู้สูงอายุติดบ้านติดเตียงเพื่อป้องกันภาวะซึมเศร้า และ 4) ปฏิบัติการเยี่ยมบ้านและประเมินผลเครือข่ายผู้ดูแลผู้สูงอายุติดบ้านติดเตียง

กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยผู้สูงอายุที่ติดบ้าน จำนวน 19 คนและผู้สูงอายุที่ติดเตียง จำนวน 25 คน ภาคีเครือข่าย บริการชุมชน/ท้องถิ่น จำนวน 17 คน และเครือข่ายผู้ดูแลผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านติดเตียง จำนวน 30 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ประกอบด้วย 1) แบบประเมินภาวะซึมเศร้า 2Q ,9Q 2) แบบบันทึกการเยี่ยมบ้าน 3) แบบประเมินความพึงพอใจของครอบครัวผู้สูงอายุติดบ้านติดเตียง วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ โดยใช้สถิติเชิงพรรณนาสถิติ paired t-test และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา (content analysis)

ผลการวิจัยพบว่า ผู้สูงอายุติดบ้านติดเตียงส่วนมาก (ร้อยละ 50.30) ไม่มีอาการ/มีภาวะซึมเศร้าระดับน้อยมาก องค์ประกอบเครือข่ายผู้ดูแลผู้สูงอายุ ประกอบด้วย 1) เครือข่ายดูแลหลัก ประกอบด้วย เจ้าหน้าที่พยาบาลโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน และจิตอาสา 2) เครือข่ายสนับสนุน ประกอบด้วย องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และผู้นำหมู่บ้าน ผลพัฒนาศักยภาพเครือข่ายผู้ดูแลผู้สูงอายุ พบว่าเครือข่ายผู้ดูแลผู้สูงอายุมีความรู้ ทักษะการปฏิบัติงานในการเยี่ยมบ้าน และการใช้ชุดกิจกรรมต้านเศร้า 5 กิจกรรม ได้แก่ 1) การประเมินภาวะซึมเศร้า 2) การนวดผ่อนคลาย 3) สมาธิบำบัด 4) การสนทนาเพื่อการบำบัด และ 5) ดนตรีหมอลำบำบัด เพิ่มขึ้นกว่าก่อนอบรม อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001)

จากผลการศึกษาครั้งนี้ แสดงให้เห็นว่ามีการสร้างเครือข่ายผู้ดูแลผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านติดเตียงนี้ มีส่วนช่วยในการดูแลสุขภาพจิตผู้สูงอายุ โดยการให้ความรู้และจัดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมสุขภาพจิตในกลุ่มผู้สูงอายุ เพื่อนำไปสู่การป้องกันการเกิดภาวะซึมเศร้าได้