การประเมินและการพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการความปลอดภัย ของห้องปฏิบัติการวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม ภาควิชาเทคโนโลยีและการจัดการสิ่งแวดล้อม

ณัฐพงษ์ เอียดเต็ม; สิรภพ อบแพทย์; ภัทรวดี คล้ายคลึง; พงศ์ธร แสงชูติ

doi:10.14456/jmu.2025.22

ผู้แต่ง

ณัฐพงษ์ เอียดเต็ม คณะสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
สิรภพ อบแพทย์ คณะสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ภัทรวดี คล้ายคลึง คณะสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
พงศ์ธร แสงชูติ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี

DOI:

https://doi.org/10.14456/jmu.2025.22

คำสำคัญ:

ความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการ, รูปแบบการจัดการ, ห้องปฏิบัติการวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัญหาการบริหารจัดการด้านความปลอดภัย และพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม ภาควิชาเทคโนโลยีและการจัดการสิ่งแวดล้อม โดยประชากรและการสุ่มตัวอย่างจากการศึกษาครั้งนี้ คือ นิสิตระดับบัณฑิตศึกษาที่ปฏิบัติงานในห้องปฏิบัติการ ภาควิชาเทคโนโลยีและการจัดการสิ่งแวดล้อม มีวิธีเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จำนวน 35 คน ซึ่งจะใช้แบบสอบถามศึกษาสภาพปัญหาการบริหารจัดการด้านความปลอดภัยห้องปฏิบัติการ โดยกำหนดประเด็นองค์ประกอบความปลอดภัย 3 ด้าน ได้แก่ (1) การจัดการสารเคมีและของเสีย (2) ลักษณะทางกายภาพของห้องปฏิบัติการ อุปกรณ์และเครื่องมือ และ (3) ระบบการป้องกันภัยอันตราย และการให้ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับด้านความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการ

ผลการศึกษาพบว่า การจัดการสารเคมีและของเสียมีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 3.52±1.01 อยู่ในระดับดี ลักษณะทางกายภาพของห้องปฏิบัติการ อุปกรณ์และเครื่องมือมีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 3.34±1.03 อยู่ในระดับปานกลาง และระบบการป้องกันภัยอันตราย และการให้ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับด้านความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการมีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 3.56±1.12 อยู่ในระดับดี ซึ่งจากการศึกษาสภาพปัญหาในการบริหารจัดการด้านความปลอดภัยห้องปฏิบัติการ นำมาวิเคราะห์ช่องว่างความปลอดภัย เพื่อให้มีมาตรฐานรับรองการปฏิบัติงาน และเข้าสู่กระบวนการยกระดับความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการอย่างเป็นรูปธรรม สามารถจัดลำดับความสำคัญได้ 3 ลำดับ คือ 1^st Priority มีความสำคัญเร่งด่วนและความเป็นไปได้ในการดำเนินการ 2^nd Priority มีความสำคัญเร่งด่วนปานกลางและความเป็นไปได้ในการดำเนินการภายในระยะเวลา 6-12 เดือน และ 3^rd Priority มีความสำคัญไม่เร่งด่วน แต่ต้องมีพัฒนาการบริหารจัดการด้านความปลอดภัยให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

เอกสารอ้างอิง

กาญจนา สุรีย์พิศาล. (2564). การยกระดับความปลอดภัยห้องปฏิบัติการเคมี L-210 มหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตกาญจนบุรี ตามมาตรฐานความปลอดภัยห้องปฏิบัติการวิจัยในประเทศไทย. Mahidol R2R e-Journal, 8(1), 49-62.

กาญจุรีย์ ว่องไวรัตนกุล. (2565). การพัฒนาห้องปฏิบัติการเคมี 1 ตามมาตรฐานการยกระดับมาตรฐานความปลอดภัย ห้องปฏิบัติการวิจัยในประเทศไทย (ESPReL). วารสารวิชาการ ปขมท, 11(2), 110 – 123.

โครงการยกระดับมาตรฐานความปลอดภัยห้องปฏิบัติการวิจัยในประเทศไทย. (2558, 1 สิงหาคม). คู่มือการประเมินความปลอดภัยห้องปฏิบัติการ ฉบับแก้ไขเพิ่มเติมครั้งที่ 2. http://esprel.labsafety.nrct.go.th/files/ESPReL–Book2.pdf

ทัศนีย์บุตราช, พีรพงศ์ บุญฤกษ์, และ ธงธิภา วันแก้ว. (2564). การพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการด้านสิ่งแวดล้อมห้องปฏิบัติการวิทยาศาสตร์ในโรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยราชภัฏ. Journal of Modern Learning Development, 7(2), 280-300.

บุญชม ศรีสะอาด และ บุญส่ง นิลแก้ว. (2535). การอ้างอิงประชากรเมื่อใช้เครื่องมือแบบมาตราส่วนประมาณค่ากบกลุ่มตัวอย่าง. การวัดผลการศึกษามหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒมหาสารคาม, 3(1), 22-25.

ปวีณา เครือนิล, ดวงกมล เชาวน์ศรีหมุด, และ เบญจพร บริสุทธิ์. (2556). การพัฒนาระบบการจัดการความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการโลหะและธาตุปริมาณน้อย. Bulletin of Applied Science, 2(2), 55-61.

เพ็ญนภา ทองประไพ และ อมรรัตน์ หวลกะสิน. (2565). ทัศนคติและความพึงพอใจของนักศึกษาที่มีต่อการเรียนออนไลน์ในภาคปฏิบัติการเคมีสำหรับวิศวกรรมสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยสงขลา นครินทร์. วารสารวิชาการ ปขมท, 11(3), 129-139.

ยุทธ ไกยวรรณ์. (2550). การสร้างเครื่องมือวิจัย. ศูนย์สื่อเสริมกรุงเทพมหานคร.

วาทิศ วารายานนท์. (2566). การวิเคราะห์ผลการประเมินตนเองตามมาตรฐานความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการเคมีคลินิก คณะสหเวชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. วารสารวิชาการ ปขมท, 12(2), 134-143.

รัตนา ใจบุญ. 2565. การวิเคราะห์ผลการประเมินตนเองด้านความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการโภชนาการ คณะวิทยาศาสตร์การแพทย์ มหาวิทยาลัยพะเยา. วารสารวิชาการ ปขมท. 11(3): 24–31.

สุวิมล ติรกานันท์. (2549). การใช้สถิติในงานวิจัยทางสังคมศาสตร์ : แนวทางสู่การปฏิบัติ. (พิมพ์ครั้งที่ 2). โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

สุชาตา ชินะจิตร. (2555). ความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการ : พัฒนาได้อย่างไร ใช้จริยธรรมสร้างความตระหนักรู้สู่วัฒนธรรม. (พิมพ์ครั้งที่ 1). ศูนย์ความเป็นเลิศแห่งชาติด้านการจัดการสิ่งแวดล้อมและของเสียอันตราย.

Ali, H., Abdullah, N. A. C., & Subramaniam, C. (2009). Management practice in safety culture and its influence on workplace injury: An industrial study in Malaysia. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 18(5), 470-477.

Isa AA, Wahab WA, Omar RC, Nordin MZ, Taha H, Roslan R. (2021). Factors influencing the compliance of workplace safety culture in the government linked company (GLC). InE3S Web of Conferences, 325, 06005.

T.D. Karapantsios, E.I. Boutskou, E. Touliopoulou and P. Mavros. (2008). Evaluation of chemical laboratory safety based on student comprehension of chemicals labelling. education for chemical engineers, 3, 66-73.