การพัฒนาระบบการดูแลผู้ป่วยจิตเวชที่ยุ่งยากซับซ้อน (SMI-V) แบบมีส่วนร่วม ของครอบครัวและชุมชน โรงพยาบาลเมยวดี จังหวัดร้อยเอ็ด

สายใจ สิงห์ยะเมือง; ศุภิศา บุญปก; สุพี  ช่างม่วง; วิชชากร  ไชยรัตน์

ผู้แต่ง

สายใจ สิงห์ยะเมือง โรงพยาบาลเมยวดี
ศุภิศา บุญปก โรงพยาบาลเมยวดี
สุพี ช่างม่วง โรงพยาบาลเมยวดี
วิชชากร ไชยรัตน์ โรงพยาบาลเมยวดี

คำสำคัญ:

โรคจิตเวชรุนแรง, การดูแลที่ยึดชุมชนเป็นฐาน, การมีส่วนร่วมของครอบครัว, การบำบัดทางจิตสังคม, การจัดการรายกรณี

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ : เพื่อศึกษาสภาพปัญหาและความต้องการสร้างระบบ ทดลองใช้และประเมินผล ปรับปรุง และเผยแพร่ระบบการดูแลผู้ป่วยจิตเวชที่ยุ่งยากซับซ้อน (SMI-V) แบบมีส่วนร่วมของครอบครัวและชุมชน

รูปแบบการวิจัย : การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา (Research and development design)

วัสดุและวิธีการวิจัย : กลุ่มเป้าหมายเป็นผู้ให้บริการ ได้แก่ แพทย์ พยาบาล เภสัชกรและ อสม. 40 คน ผู้รับบริการ เช่น ผู้ป่วยจิตเวชและครอบครัว 30 คน และผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 5 คน ดำเนินการระหว่างเดือนตุลาคม 2567 - กรกฎาคม 2568 เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบประเมินความสามารถโดยรวม แบบประเมินอาการทางจิต แบบประเมินคุณภาพชีวิต แบบทดสอบความรู้ และแบบประเมินความเหมาะสมและการปฏิบัติได้จริง วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสถิติทดสอบ Paired t-test

ผลการวิจัย : 1) ปัญหาการดูแลผู้ป่วยจิตเวชที่ยุ่งยากซับซ้อน (SMI-V) จำแนกสภาพปัญหาและสาเหตุออกด้านผู้รับบริการและญาติ ผู้ให้บริการ ระบบบริการ และวัสดุ อุปกรณ์ และครุภัณฑ์ทางการแพทย์ 2) ระบบการดูแลผู้ป่วยจิตเวชที่ยุ่งยากซับซ้อน (SMI-V) แบบมีส่วนร่วมของครอบครัวและชุมชนประกอบด้วย (1) การจัดให้มีคณะทำงานในพื้นที่ร่วมดูแลต่อเนื่อง (2) การจัดตั้งกลุ่มสื่อสารทางไลน์ (Line Group) (3) การจัดการรายกรณี (Case Management) (4) การติดตามและประเมิน และ (5) การบำบัดผู้ป่วยด้วยกระบวนการจิตสังคมบำบัดและการบำบัดรักษาและฟื้นฟูผู้ติดยาเสพติดโดยใช้ชุมชนเป็นฐาน และ 3) หลังการพัฒนาพบว่า ผู้ดูแลมีคะแนนเฉลี่ยความรู้เกี่ยวกับการดูแลผู้ป่วยจิตเวชที่ยุ่งยากซับซ้อนมากกว่าก่อนการพัฒนา (p<.001) โดยมีคะแนนเฉลี่ยมากกว่า 4.00 คะแนน (95%CI: 3.09, 4.09); มีคะแนนเฉลี่ยอาการทางจิตโดยรวม, ความสามารถโดยรวม และคุณภาพชีวิตโดยรวมมากกว่าก่อนการพัฒนา (p<.001, .001 และ .001) โดยมีคะแนนเฉลี่ยมากกว่า 28.43, 15.46 และ 33.43 คะแนน (95%CI: 22.82, 34.03; 12.55, 18.37; 29.20, 37.65) และคะแนนเฉลี่ยความเหมาะสม และการปฏิบัติได้จริงโดยรวม อยู่ในระดับมาก (Mean = 4.39, SD.= 0.12)

สรุปและข้อเสนแนะ: การสร้างนวัตกรรมด้านระบบการดูแลผู้ป่วยจิตเวชที่ยุ่งยากซับซ้อนโดยอาศัยความร่วมมือจากครอบครัวและชุมชน ซึ่งนำไปสู่ผลลัพธ์เชิงบวกทั้งในระดับผู้ป่วย ผู้ดูแล และระบบบริการ แต่ข้อจำกัดด้านการประยุกต์ใช้ในวงกว้างและการติดตามผลระยะยาวเป็นประเด็นที่ควรได้รับการศึกษาเพิ่มเติม เพื่อให้ได้แนวทางที่มั่นคงและยั่งยืนมากขึ้น

เอกสารอ้างอิง

Office of the Narcotics Control Board (ONCB). Thailand drug situation report 2023/2024 [Internet]. Bangkok: ONCB; 2024 [cited 2025 Jul 15]. Available from: https://www.oncb.go.th

Department of Medical Services (DMS). Annual report on drug treatment FY 2024 [Internet]. Nonthaburi: Ministry of Public Health; 2024 [cited 2025 Jul 15]. Available from: https://www.dms.go.th

โรงพยาบาลเมยวดี. รายงานผลการดำเนินงานตามยุทธศาสตร์ พ.ศ.2567. กลุ่มการพยาบาล. ร้อยเอ็ด: โรงพยาบาลเมยวดี; 2567.

ปราโมทย์ วงศ์สวัสดิ์. แบบแผนการวิจัยเชิงทดลอง: การประยุกต์ใช้ในงานวิจัยเพื่อพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์เจริญดีมั่นคงการพิมพ์; 2561

กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการติดตามดูแลต่อเนื่องผู้ป่วยจิตเวชสุรา/ยา/สารเสพติด (ฉบับทดลองใช้). กรุงเทพฯ: บริษัท พรอสเพอรัสพลัส จำกัด; 2563.

Rovinelli R J, Hambleton R K K. On the use of content specialists in the assessment of criterion - referenced test item validity. Dutch Journal of Educational Research. 1977;2:49-60.

Cronbach L I. Essentials of psychological testing (5thed.). New York: Harper Collins Publishers; 1990.

กัลยา วานิชย์บัญชา, ฐิตา วานิชย์บัญชา. การใช้ SPSS for Windows ในการวิเคราะห์ข้อมูล (พิมพ์ครั้งที่ 27). กรุงเทพฯ: สามลดา; 2558.

เก็จกนก เอื้อวงศ์. การสนทนากลุ่ม: เทคนิคการเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพที่มีประสิทธิภาพ. วารสารศึกษาศาสตร์ มสธ. 2562;12(1):1-28.

บุญชม ศรีสะอาด. การวิจัยเบื้องต้น. กรุงเทพฯ: สุริยาส์น; 2554.

Mudau T S, Hlongwane S, Mnisi T, Mulaudzi F M. Strategies to alleviate the burden experienced by informal caregivers of persons with severe mental disorders in low and middle-income countries: a scoping review. Interact J Med Res. 2024;13:e48587.

Yadav A, Roeger L, Kavanagh A, Thomas S A, Williams K. Care coordination for persons with mental health challenges: a scoping review. Int J Ment Health Syst. 2025;19.

Albertson E M, Angier H, Glik D C, Hunter S B, Mattox T, Sarkar U, et al. Systematic review of care coordination interventions linking health and social services for high-utilizing patient populations. Popul Health Manag. 2022;25(1):3-21.

Albertson E M, Chuang E, O’Masta B, Miake-Lye I, Haley L A, Pourat N. Systematic review of care coordination interventions linking health and social services for high-utilizing patient populations. Popul Health Manag. 2022;25(1):73-85.

Saeed S A, Masters R M. Disparities in health care and the digital divide. Curr Psychiatry Rep. 2021;23(8):61.

Aitken L E, Stratford H J, Cawthorne D, Pritchard G, Fenn K, Johns G, et al. Differences in access and outcomes in telepsychiatry: a systematic review. BJPsych Open. 2024;10(3):e80.

Killaspy H, Harvey C, King M, et al. Community-based social interventions for people with severe mental illness: a systematic review and narrative synthesis of recent evidence. World Psychiatry. 2022;21(1):96–123.

Owen-Smith A, Arndt B, Ahmedani B K, et al. Care management for serious mental illness: a systematic review and meta-analysis. Psychiatr Serv. 2021;72(5):509–27.

Zheng X, Papamichail A, Masyrafah H, et al. Using WhatsApp messenger for health systems research: a scoping review. Health Policy Plan. 2021;36(5):774–78

BetterCare summary, Department of Health and Social Care (UK). Better Care Fund policy framework: 2022 to 2023. London: DHSC; 2022

Sariaslan P, et al. Validation and recalibration of OxMIV in predicting violent behaviour in psychotic disorders. Sci Rep. 2021;11:24191.

Fregonese M, Albino A, Covino C, Gili A, Bacci M, Nicoletti A, Gambelunghe C. Drug checking as strategy for harm reduction in recreational contests: evaluation of two different drug analysis methodologies. Front Psychiatry. 2021;12:596895.

Werb D, Scheim A, Soipe A, Aeby S, Rammohan I, Fischer B, et al. Health harms of non-medical prescription opioid use: a systematic review. Drug Alcohol Rev. 2022;41(4):941-952.