การพัฒนาแนวทางการดำเนินงานตรวจคัดกรอง ค้นหา และดูแลผู้ป่วยยาเสพติดแบบมีส่วนร่วม ของชุมชน“ร้อยเอ็ดโมเดล”อำเภอพนมไพร จังหวัดร้อยเอ็ด

วัฒนศักดิ์  สุกใส

ผู้แต่ง

วัฒนศักดิ์ สุกใส สำนักงานสาธารณสุขอำเภออาจสามารถ

คำสำคัญ:

แนวทาง, การคัดกรอง, การบำบัดฟื้นฟู, ผู้เสพ ผู้ใช้ และผู้ป่วยยาเสพติด, การมีส่วนร่วม

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันและปัญหา พัฒนาแนวทางการดำเนินงาน ทดลองใช้ และปรับปรุงและเผยแพร่แนวทางการดำเนินงานตรวจคัดกรอง ค้นหา และดูแลผู้ป่วยยาเสพติดแบบมีส่วนร่วมของชุมชน

รูปแบบการวิจัย: การวิจัยและพัฒนา

วัสดุและวิธีการวิจัย: กลุ่มเป้าหมายเป็น 1) กลุ่มเป้าหมายที่ใช้สำหรับการสำรวจสภาพปัจจุบันและปัญหา จำนวน 260 คน 2) กลุ่มเป้าหมายสำหรับการตรวจคัดกรองเป็นประชาชนอายุตั้งแต่ 16-65 ขึ้นไป 31,910 คน ที่ได้มาจากการเลือกแบบเจาะจง (Purposive sampling) และ 3) กลุ่มผู้ร่วมวิจัยเป็นชุดปฏิบัติการระดับตำบล (ชปต.) ชุดละ 30 คน จำนวน 13 ชุด จำนวน 390 คน ดำเนินการตั้งแต่เดือนธันวาคม 2566 -ธันวาคม 2567 เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสำรวจสภาพปัจจุบันและปัญหาที่มีค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค (Cronbach's Alpha) เท่ากับ 0.92 แนวคำถามสำหรับการสนนากลุ่ม และแบบบันทึกที่มีค่าดัชนีความสอดคล้อง (IOC : Index of item objective congruence) ตั้งแต่ 0.80-1.00 และวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ความถี่ ร้อยละและการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา (Content analysis)

ผลการวิจัย: พบว่า 1) สถานการณ์ยาเสพติดในจังหวัดร้อยเอ็ดและอำเภอพนมไพรยังคงรุนแรง โดยปัญหาหลักคือ การแพร่ระบาดของยาบ้าและการมั่วสุมในกลุ่มวัยรุ่นและวัยทำงาน ซึ่งส่งผลกระทบต่อชุมชนทั้งด้านอาชญากรรมและความสงบสุข แม้จะมีช่องทางแจ้งเบาะแส แต่ความกลัวและความไม่เชื่อมั่นยังเป็นอุปสรรคสำคัญในการแก้ไขปัญหา แนวทางสำคัญในการลดผลกระทบและฟื้นฟูผู้ป่วยคือ การบำบัดรักษาโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน และการแก้ไขปัญหาที่ยั่งยืนในระยะยาวจะเกิดขึ้นได้จากการดำเนินงานอย่างบูรณาการและความร่วมมือจากทุกภาคส่วน 2) รูปแบบและกลไก ประกอบด้วย 6 ขั้นคือ (1) ขั้นเตรียมการ (2) การค้นหาและคัดกรอง (3) สรุปผลการตรวจคัดกรองและการคืนข้อมูลแก่ชุมชน (4) การบำบัดรักษาตามรูปแบบ CBTx จำนวน 9 ครั้งและสรุปผล (5) การส่งต่อความยั่งยืน และ (6) การติดตามและเฝ้าระวังการกลับมาเสพซ้ำและ 3) ผลทดลองใช้แนวทางผลการตรวจคัดกรอง กลุ่มเป้าหมายอายุ 16-65 ปีขึ้นไปเข้ารับการตรวจคัดกรอง Re x-ray ทั้งหมดจำนวน 31,910 คน พบว่า ผลการตรวจปัสสาวะเป็นผลบวก (Positive) 1,118 (3.5%) ความก้าวร้าวสีแดง 20 คน (1.79%) พฤติกรรมการใช้สารเสพติดเป็นผู้ใช้ 21 คน (1.88%) ผู้เสพ 1,069 คน(95.62%) และผู้ติด 28 คน (2.50%) ส่วนผลการบำบัด พบว่าผลการบำบัด CBTx ครบ 9 ครั้งในกลุ่มผู้เสพยาเสพติดทั้งหมด 1,064 คน การตรวจปัสสาวะเป็นผลบวก 177 คน (16.64%) และกลับไปเสพซ้ำโดยรวม 123 คน (11.56%)

สรุปและข้อเสนอแนะ: ผลการดำเนินการส่งผลกระทบต่อชุมชน การบำบัดตามรูปแบบ CBTx และการมีส่วนร่วมของชุมชนช่วยลดผลกระทบและฟื้นฟูผู้ป่วยได้อย่างยั่งยืน

เอกสารอ้างอิง

สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดร้อยเอ็ด. รายงานผลการดำเนินงานตามยุทธศาสตร์สาธารณสุข ปี พ.ศ.2565. กลุ่มงานพัฒนายุทธศาสตร์สาธารณสุข: ร้อยเอ็ด; 2565.

ปิยกัณญา แก่นวิชา, สุณี อาวรณ์, วิไลลักษณ์ ดวงบุปผา. การพัฒนารูปแบบการดูแลผู้ป่วยยาเสพติดที่มีอาการทางจิตและเสี่ยงก่อความรุนแรงอำเภอเมืองร้อยเอ็ด จังหวัดร้อยเอ็ด. วารสารวิจัยและพัฒนานวัตกรรมทางสุขภาพ. 2567;5(2):230-41.

สำนักงานสาธารณสุขอำเภอพนมไพร. รายงานผลการดำเนินงานตามยุทธศาสตร์สาธารณสุข ปี พ.ศ.2567. งานพัฒนายุทธศาสตร์: ร้อยเอ็ด; 2567.

ชัย วัชรงค์. การแก้ปัญหายาเสพติด [อินเทอร์เน็ต]. 2567 [เข้าถึงเมื่อ 3 กรกฎาคม 2567]. เข้าถึงได้จาก: https://www.thaigov.go.th/news/contents/details/85317.

สำนักงานเลขานุการคณะกรรมการบำบัดรักษาและฟื้นฟูผู้ติดยาเสพติด. แนวทางการดำเนินงาบบำบัดรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดตามประมวลกฎหมายยาเสพติด (ฉบับปรับปรุง). นนทบุรี; 2567.

UNODC/WHO. Opioid overdose: preventing and reducing opioid overdose mortality. Discussion paper; 2013.

นุชรีย์ ทองเจิม, ธีรวัฒน์ สกุลมานนท์, ลัดดาวัลย์ สิทธิสาร. การพัฒนารูปแบบการบำบัดฟื้นฟูผู้ใช้ยาเสพติดโดยชุมชนเป็นฐาน. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สุรินทร์. 2566;16(2):244–57.

ประพัทธ์ ธรรมวงศา. การพัฒนารูปแบบการบำบัดฟื้นฟูผู้ป่วยยาเสพติด โดยการมีส่วนร่วมของชุมชนอำเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี. วารสารสานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น. 2567;6(1):e268174.

อัครพล คุรุศาสตรา, จอมขวัญ รุ่งโชติ. การปฏิรูปด้านบำบัดฟื้นฟูยาเสพติดแนวทางที่เหมาะสมสำหรับกระทรวงสาธารณสุข. วารสารวิชาการ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. 2562;15(2):4-12.

Tidy J. Drug Dealers Have Moved Onto Social Media. WIRED; 2024.

กนิษฐา ไทยกล้า, ชัยสิริ อังกุระวรานนท์. การตลาดและการกระทำความผิดที่เกี่ยวข้องกับสารเสพติดบนโลกอินเทอร์เน็ต. วารสารสำนักงาน ป.ป.ส. 2562;36(1):28–9.

United Nations Office on Drugs and Crime. การบำบัดรักษาโดยมีส่วนร่วมของชุมชนสำหรับผู้ใช้ยาเสพติดและติดยาเสพติด [อินเทอร์เน็ต]. 2555 [เข้าถึงเมื่อ 3 กรกฎาคม 2567]. เข้าถึงได้จาก:https://www.unodc.org/roseap/uploads/archive/documents/cbtx/cbtx-brief-TH.pdf?utm_source=chatgpt.com

United Nations Office on Drugs and Crime. World Drug Report 2023. Vienna: UNODC; 2023.

Beck A T, Wright F D, Newman C F, Liese B S. Cognitive therapy of substance abuse. New York: Guilford Press; 1993.

Bronfenbrenner U. The ecology of human development: Experiments by nature and design. Cambridge, MA: Harvard University Press; 1979.

Marlatt G A, Gordon J R. Relapse prevention: Maintenance strategies in the treatment of addictive behaviours. New York: Guilford Press; 1985.

Hunt W A, Azrin N H. A community-reinforcement approach to alcoholism. Behavior Research and Therapy. 1973;11(1):91–104.

Prochaska J O, DiClemente C C. Stages and processes of self-change of smoking: Toward an integrative model of change. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 1983;51(3):390–5.

Cohen S, Wills T A. Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin. 1985;98(2):310-57.

Kabisa E, Biracyaza E, Habagusenga J d’A, Umubyeyi A. Determinants and prevalence of relapse among patients with substance use disorders: case of Icyizere Psychotherapeutic Centre. Subst Abuse Treat Prev Policy. 2021;16:13.

Nagy N E S , Ella E I A, Shorab E M, Moneam M H El-D A, Tohamy A A. Assessment of addiction management program and predictors of relapse at the Institute of Psychiatry, Ain Shams University. Egyptian study. 2022;19;29(1):80.

Liu N, Lu Z, Xie Y. Tracking Study on the Relapse and Aftercare Effect of Drug Abstainers after Compulsory Detoxification in China. Front Psychiatry; 2022.

Sohrabpour M, Kamyab A, Yari A, Harsini P A, Jeihooni A K. The factors affecting substance abuse relapse based on theory of planned behavior in male addicts covered by addiction treatment centers in Southern Iran. BMC Public; 2024.