การพัฒนารูปแบบการส่งเสริมสุขภาพเด็กปฐมวัย “เด็กเป็นสินทรัพย์ของชุมชน” โดยชุมชนมีส่วนร่วม จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ : เพื่อศึกษาสถานการณ์ พัฒนารูปแบบและประเมินผลรูปแบบการส่งเสริมสุขภาพเด็กปฐมวัย “เด็กเป็นสินทรัพย์ของชุมชน” โดยการมีส่วนร่วม จังหวัดมหาสารคาม

รูปแบบการวิจัย : การวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research)

วัสดุและวิธีการวิจัย : ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ สุ่มแบบกำหนดเงื่อนไข รวมจำนวน 60 คน วิจัยระหว่างเดือนธันวาคม 2565–เมษายน 2566 เก็บรวบรวมข้อมูลเชิงปริมาณเพื่อประเมินผลความรู้ความเข้าใจของพ่อแม่ หรือผู้ปกครองเด็ก และการมีส่วนร่วมของชุมชน ก่อนและหลังดำเนินการ ตรวจสอบความตรงด้านเนื้อหา    ของเครื่องมือ โดยผู้เชี่ยวชาญ 3 ท่าน ได้ค่า IOC เท่ากับ 0.67 ค่าความเชื่อมั่นของแบบสอบถามชุดที่ 1 และ 2 เท่ากับ 0.717 และ 0.954 ตามลำดับ

ผลการวิจัย : สถานการณ์เด็กปฐมวัยจังหวัดมหาสารคาม พบว่าเด็กเกิดน้อยลง มีระดับ IQ ต่ำ และไม่ได้รับการส่งเสริมสุขภาพตามช่วงวัยอย่างเพียงพอและเหมาะสม ทั้งจากครอบครัว ชุมชน ส่งผลให้เด็กขาดโอกาสในการส่งเสริมสุขภาพให้เป็นไปตามวัย จังหวัดมหาสารคามขับเคลื่อนการดำเนินงาน                  พัฒนาคุณภาพชีวิตเด็กเพื่อเด็กอัจฉริยะ ผ่านกลไก พชอ.และ พชต. จนถึงระดับครอบครัว โดยในปี พ.ศ.2566 เพิ่มกลยุทธ์ให้เด็กปฐมวัย และหญิงตั้งครรภ์ทุกคนมีพ่อพระ แม่ฮัก เพิ่มลานเล่นในชุมชนและให้เด็กเป็นสินทรัพย์ของชุมชน แต่ยังไม่มีรูปแบบที่ชัดเจน จึงเกิดรูปแบบการส่งเสริมสุขภาพเด็กปฐมวัย “เด็กเป็นสินทรัพย์ของชุมชน” โดยการมีส่วนร่วม ดังนี้ 1) มีการคืนข้อมูลโครงสร้างประชากร และพยากรณ์สิ่งที่จะเกิดขึ้นในอนาคต 2) ประชาคม พชอ. พชต. และชุมชนเห็นความสำคัญ เช่น เด็กเกิดน้อยต้องช่วยกันแก้ปัญหาทำให้เด็กเป็น “สินทรัพย์ของชุมชน” 3) พชอ. พชต. และชุมชนระดมสมองเพื่อหาแนวทางแก้ปัญหาเกิดแผนงานโครงการและแสวงหาทรัพยากรในการแก้ปัญหา โดยใช้งบประมาณในชุมชน และ 4) พระสงฆ์ ในชุมชน ขับเคลื่อน “พ่อพระ แม่ฮัก” ให้เด็กเข้าถึงอาหารที่มีคุณภาพและการอบรมจริยธรรมเกิดพ่อพระ แม่ฮัก ช่วยดูแลเด็กปฐมวัยในชุมชน และเกิดกลไกการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันในชุมชน ทำให้เด็กได้รับโอกาสในการถูกส่งเสริมสุขภาพให้เป็นไปตามวัย หลังการพัฒนารูปแบบพบว่าคนในชุมชนมีส่วนร่วมในการส่งเสริมสุขภาพเด็กปฐมวัยเพิ่มขึ้น อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ

สรุปและข้อเสนอแนะ : การศึกษาครั้งนี้ ช่วยส่งเสริมให้ชุมชนเห็นความสำคัญว่าเด็กเป็นทรัพยากรบุคคลที่มีค่ามาก เปรียบเสมือนสินทรัพย์ในชุมชนที่สามารถเพิ่มมูลค่าได้ และเป็นการลงทุนที่คุ้มค่ามากที่สุด ต้องได้รับโอกาสในการพัฒนาให้สมวัย โดยดำเนินกิจกรรมและประเมินผลอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้เกิดความสอดคล้องกับบริบทที่เปลี่ยนแปลง และกระตุ้นชุมชนให้ความร่วมมือทุกกระบวนการ เป็นแนวทางพัฒนารูปแบบการส่งเสริมสุขภาพเด็กปฐมวัย โดยการมีส่วนร่วมด้านอื่นๆ ต่อไป