ผลการบริบาลเภสัชกรรมโดยใช้รูปแบบการบริการเภสัชกรรมทางไกล (telepharmacy) ในผู้ป่วยเบาหวานโรงพยาบาลปทุมรัตต์ จังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยระดับน้ำตาลสะสมในเลือด (HbA1C) ระดับกลูโคสในพลาสมาขณะอดอาหาร (FPG) ความร่วมมือในการใช้ยาและปัญหาจากการใช้ยาระหว่างกลุ่มที่ได้รับการบริบาลเภสัชกรรมโดยใช้รูปแบบการบริการเภสัชกรรมทางไกล (Telepharmacy) กับกลุ่มที่ได้รับการบริบาลเภสัชกรรมในรูปแบบปกติ ในโรงพยาบาลปทุมรัตต์ จังหวัดร้อยเอ็ด

รูปแบบการวิจัย : การวิจัยกึ่งทดลอง (Quasi-Experimental Research) ชนิด 2 กลุ่มวัดก่อนและหลังการทดลอง (Two Groups Pre-Post test Design)

วัสดุและวิธีการวิจัย : กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้ป่วยโรคเบาหวานที่เข้ารับการรักษาแผนกผู้ป่วยนอกโรงพยาบาลปทุมรัตต์  คัดเลือกโดยการสุ่มอย่างง่าย จำนวน 68 ราย แบ่งเป็นกลุ่มทดลอง 34 ราย และกลุ่มควบคุม 34 ราย ตั้งแต่เดือนกันยายน 2567 – พฤษภาคม 2568 เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบบันทึกข้อมูลทั่วไปของผู้ป่วย แบบวัดความร่วมมือการใช้ยาสำหรับชาวไทย (MAST) แบบบันทึกปัญหาการใช้ยาตามแนวทางของ Pharmaceutical Care Network Europe (PCNE) และแบบบันทึกค่า HbA1C และFPG จากเวชระเบียนผู้ป่วย หาค่าความเชื่อมั่นแบบสอบถามโดยสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคได้ 0.85 และวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติ ความถี่ ร้อยละ ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานและสถิติเชิงอนุมาน Independent t-test เปรียบเทียบความแตกต่างของค่าเฉลี่ย กำหนดนัยสำคัญทางสถิติที่ 95 % Confidence Interval

ผลการวิจัย : หลังการทดลองพบว่า ผู้ป่วยเบาหวานที่ได้รับการบริบาลเภสัชกรรมโดยใช้รูปแบบการบริการเภสัชกรรมทางไกล (Telepharmacy) มีค่าระดับน้ำตาลสะสมในเลือด (HbA1C) ลดลงเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุม แต่ไม่มีความแตกต่างกัน (p=.054) โดยมีค่าระดับน้ำตาลสะสมในเลือด (HbA1C) ลดลง 0.60 mg% (95%CI: 0.01, 1.21) ส่วนค่าเฉลี่ยระดับกลูโคสในพลาสมาขณะอดอาหาร (FPG) พบว่ากลุ่มทดลองมีค่าลดลงเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=.036) โดยมีค่าเฉลี่ยระดับกลูโคสในพลาสมาขณะอดอาหาร (FPG) ลดลง 20.24 mg/dL (95%CI: 1.37, 39.10)  ส่วนค่าเฉลี่ยคะแนนความร่วมมือในการใช้ยาพบว่า กลุ่มทดลองมีคะแนนเฉลี่ยความร่วมมือในการใช้ยามากกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<.001) โดยมีคะแนนเฉลี่ยความร่วมมือในการใช้ยามากกว่า 3.12 คะแนน (95%CI: 2.21, 4.02) และปัญหาจากการใช้ยาที่พบส่วนใหญ่คือเรื่องประสิทธิภาพการรักษาด้านผลการรักษาจากยาไม่เพียงพอ โดยในกลุ่มทดลองพบจำนวน40ครั้ง (93.00%) และในกลุ่มควบคุมพบจำนวน 37ครั้ง (88.10%) สาเหตุส่วนใหญ่มาจากผู้ป่วยใช้ยาน้อยกว่าที่แพทย์สั่งโดยในกลุ่มทดลองพบจำนวน 37ครั้ง (86.00%) ส่วนกลุ่มควบคุมพบจำนวน 31 ครั้ง (73.8%) การแก้ไขปัญหาส่วนใหญ่คือการให้คำแนะนำแก่ผู้ป่วยด้วยวาจา ในกลุ่มทดลองจำนวน 37 ครั้ง (86.00%) และกลุ่มควบคุมจำนวน 31 ครั้ง (73.80%) และผลลัพธ์ของการแก้ไขปัญหาพบว่ากลุ่มทดลองได้รับการแก้ไขปัญหาได้มากกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<.001) โดยกลุ่มทดลองสามารถแก้ไขปัญหาได้ทั้งหมดจำนวน 35 ครั้ง (81.40%) ส่วนกลุ่มควบคุมได้รับการแก้ไขปัญหาได้เพียงจำนวน 8ครั้ง (19.04 %)

สรุปและข้อเสนอแนะ : การบริบาลเภสัชกรรมโดยใช้รูปแบบการบริการเภสัชกรรมทางไกล (Telepharmacy) เป็นทางเลือกสำคัญที่ช่วยส่งเสริมความร่วมมือในการใช้ยา ลดปัญหาจากการใช้ยา และส่งผลให้ผู้ป่วยเบาหวานมีผลลัพธ์ทางคลินิกที่ดีขึ้น โดยสามารถประยุกต์ใช้กับผู้ป่วยกลุ่มอื่นที่ยังไม่บรรลุเป้าหมายการรักษาได้ เพื่อให้เกิดประสิทธิผลสูงสุดควรมีการติดตามผลระยะยาวและพัฒนาระบบให้ครอบคลุมการดูแลแบบองค์รวม ไม่เพียงการจัดการด้านยา แต่รวมถึงการให้คำแนะนำด้านโภชนาการและการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ เพื่อเสริมสร้างความสามารถในการดูแลตนเองของผู้ป่วยที่บ้านอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน